دلیل یگانگی خداوند
برهان تمانع
[سوره الأنبیاء (21): آیه 22]
لَوْ کانَ فِیهِما آلِهَهٌ إِلاَّ اللَّهُ لَفَسَدَتا فَسُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا یَصِفُونَ (22)
اگر در آسمانها و زمین خدایانى جز اللَّه بود، هر آینه آن دو فاسد مى شدند، پس منزّه است خداوندِ پروردگار عرش، از آنچه (ناآگاهان) توصیف مى کنند.
نکته ها:
اگر به کتابى که نویسندهى آن چند نفر باشند نگاهى دقیق بیندازیم، بخوبى خواهیم دید که جملات، سیاق و محتواى هر قسمت از کتاب با بخش دیگر آن متفاوت است و بدیهى است که هر چه کتاب، بزرگتر و مفصلتر باشد، این اختلاف، بیشتر و بارزتر خواهد بود، زیرا بر فرض که در نوشتن یک جمله، یک سطر و یا یک صفحه، هماهنگى تصادفى پیدا شود ولى در کتاب بزرگ هستى، این هماهنگى و نظم بدون پروردگارى یکتا محال است.
سؤال: اگر خداى یکتا در مصدر امور است، پس تضادهاى موجود براى چیست؟
پاسخ: اگر بشود نام آنها را تضادّ گذاشت، باید گفت از نوع تضادّ دو لبهى قیچى و یا دو کفّهى ترازوست که تحت یک تدبیر و براى انجام یک هدف صورت مى پذیرد و یا مثل حرکت متضادّ دو دست یک انسان براى فشار دادن پارچهاى است که مى خواهد آب آن را بگیرد مى باشد.
هشام بن حَکَم از امام صادق علیه السلام پرسید: دلیل یکتایى خداوند چیست؟ حضرت فرمود:
«اتصال التدبیر و تمام الصنع کما قال الله عز و جل: «لَوْ کانَ فِیهِما» …» پیوستگى و انسجام تدبیر جهان و کامل بودن آفرینش، دلیل وحدانیّت اوست. «1»
این آیه در پاسخ کسانى است که براى هر چیز و هر امرى، ربّ، مدبر و خدایى قائل بودند و لذا فرمود: «رَبِّ الْعَرْشِ» یعنى پروردگار همه هستى، اللَّه است.
پیام ها:
1 تعدّد پروردگار، امرى محال است. «لَوْ کانَ» (کلمه «لَوْ» در جایى بکار مىرود که انجام شدنى نباشد.)
2 خداى آسمانها و زمین یکى است. «فِیهِما» بر خلاف مشرکین که براى هر کدام از آسمانها و زمین، ربّى قائل بودند، قرآن پروردگار همه را یکى مىداند. «وَ هُوَ الَّذِی فِی السَّماءِ إِلهٌ وَ فِی الْأَرْضِ إِلهٌ» «2» 3 تعدّد در مدیریّت، مایهى از هم پاشیدگى و فساد است. «آلِهَهٌ لَفَسَدَتا» 4 به هنگام ذکر سخن باطل، تنزیه خداوند لازم است. «لَوْ کانَ فِیهِما فَسُبْحانَ اللَّهِ» 5 تسبیح خداوند باید پس از آگاهى و بر اساس استدلال و منطق باشد نه کورکورانه و از روى لقلقهى زبان. «لَوْ کانَ فِیهِما فَسُبْحانَ اللَّهِ» (اوّل استدلال شد که اگر دو مدیریّت بود هستى به فساد کشیده مىشد سپس تسبیح خدا آمد.«سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یَصِفُونَ»)
منابع
سایت حوزه آنلاین
تفسیر نور، ج7، ص: 439
__________________________________________________
پی نوشت ها
(1). توحید صدوق، ص 250.
(2). زخرف، 84.