چه ویژگیهایی در اسلام وجود دارد که موجب شده است که اختصاص به زمان یا مکان خاصی نداشته باشد بلکه جاودانی باشد؟
چه ویژگیهایی در اسلام وجود دارد که موجب شده است که اختصاص ب…
سوال
چه ویژگیهایی در اسلام وجود دارد که موجب شده است که اختصاص به زمان یا مکان خاصی نداشته باشد بلکه جاودانی باشد؟
پاسخ
به عنوان مقدمه باید بگوییم که همه ادیان الهی که توسط پیامبران برای سعادت و تکامل بشر نازل شدند فقط در ظرف زمانی خودشان حق‌اند و با آمدن شریعت جدید، پیروان دین سابق موظف به پذیرش دین جدید بودند و به اصطلاح شرایع پیشین نسخ می‌شدند و عمل بر طبق آنها مورد پذیرش خداوند واقع نمی‌شد. بدین جهت همه پیامبران در قبال پیروان شریعت قبلی بی‌اعتنا نبودند و آنان را به دین خویش فرا می‌خواندند. و از سوی دیگر معتقدیم که به دلیل صریح آیات قرآن آخرین دین الهی اسلام و پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ خاتم انبیاء است و با ظهور آن همه شرایع سابق نسخ گشته‌اند و لذا عمل بر طبق آنها صحیح نخواهد بود.[1] . و اینها قراین و شواهدی است که حقانیت دین ربطی به زمان و مکان ندارد.
و اما علت برتری و مزیت دین اسلام به خاطر ویژگی‌ها و امتیازاتی است که در آن وجود دارد و بر این باوریم که هر شخصی در هر جا و در هر زمان بدون تعصب و عناد به احکام، معارف و تعالیم اسلام نگاه کند به این حقیقت پی می‌برد، که مهمترین آن ویژگی‌ها عبارتند از:
1. خردپذیر بودن دین اسلام: اندیشمندان مسلمان[2] معتقدند اصول اساسی و مبانی اعتقادی اسلام، مورد پذیرش عقل سلیم واقع می‌شود. از اصل توحید تا نبوت و معاد همه اصولی عقل پذیرند. برای توحید ادلّه قانع کننده‌ای وجود دارد. نبوت پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ با ادله تاریخی و عقلانی قانع‌کننده (برای هر ذهن سلیم و هر تاریخ‌دان منصفی) به اثبات می‌رسد. معجزه جاوید اسلام، قرآن کریم، هم اینک نیز مخالفان را به تحدّی فرا می‌خواند. فلذا می‌توان گفت مبانی اعتقادی اسلام واجد هیچ عنصر غیرعقلانی نیست. همچنین در بسیاری از گزاره‌های دینی ـ به ویژه در حوزه جزئیات احکام فقهی و بسیاری از مسائل پیرامون معاد ـ گرچه عقل توانایی اثبات عقلانی آنها را ندارد ولی در می‌یابد که این احکام با اصول کلی عقلانی مخالفت ندارد.
2. عدم تحریف در دین اسلام: انسان قدیم از رشد و بلوغ فکری کافی برخوردار نبود، و از این رو نمی‌توانست کتاب و تعالیم آسمانی خود را حفظ کند و در نتیجه دین خدا تحریف می‌شد به عنوان نمونه در کتاب انجیل مسیحیان مطالبی آمده است که به هیچوجه با عقل آدمی سازگار نیست، مسأله تثلیث (سه خدایی)، مرگ فدیه‌وار مسیح و مسأله تجسّد از این قبیل امورند. و یا نزول خداوند و کشتی گرفتن با حضرت یعقوب. اما در قرآن کریم یعنی آخرین کتاب آسمانی هرگز با اینگونه مطالب مواجه نمی‌شوید و از سوی دیگر زمان نزول قرآن مقارن است با دوره‌ای که بشریت، کودکی خود را پشت سرگذاشته و مواریث علمی و دینی خود را می‌تواند حفظ کند ولهذا در آخرین کتاب مقدس آسمانی یعنی قرآن کریم تحریفی رخ نداده و رخ نخواهد داد زیرا اگر قرآن کریم تحریف شود پیامبر دیگری که راه صحیح را به مردم نشان می‌دهد نخواهد آمد و مردم گمراه خواهند شد بدون آنکه در این گمراهی تقصیری متوجه آنان باشد بلکه این گمراهی مستند به عدم حفظ الهی می‌شود و این امر با ساحت اقدس خداوند سازگار نیست و نقض غرض و مخالفت با حکمت الهی به شمار می‌آید.[3]
3. جامعیت دین اسلام: از آنجایی که هدف دین، تأمین سعادت واقعی انسان، یعنی سعادت دنیا و آخرت اوست، ما معتقدیم دین اسلام در راستای هدف و رسالت خود، رئوس کلی همه معارف لازم را برای تحقق این هدف در اختیار بشر قرار داده است. به گونه‌ای که بشر با تطبیق آن اصول کلی به صورت نظاممند می‌تواند همه معارف و رهنمون‌های مورد نیاز را برای رسیدن به سعادت خویش به‌دست آورد.[4]
4. جاودانگی دین اسلام: اسلام در وضع قوانین و احکام، ارکان و عناصری را لحاظ کرده است که باعث جاودانگی و پویایی شریعت اسلام شده و احکام و قوانین آن را برای همیشه جاودانه ساخته‌اند.[5] به عنوان نمونه یکی از ویژگی‌های شریعت اسلام که شهید مطهری آن را اعجازی در ساختمان دین اسلام دانسته، این است که بر نیازهای ثابت انسان مهر ثابت زده است و نیازهای متغیر آدمی را تابع نیازهای ثابت قرار داده است. و یا با رعایت اعتدال و دوری از افراط و تفریط و توجه توأمان به مادیات و روح انسان‌ها در همه احکام خود، مسیر کسب سعادت انسان را در نظر گرفته است.
5. جهان شمولی دین اسلام: رسالت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ جهانی بوده، به قوم یا مکان خاص محدود نیست. این امر از ضروریات دین اسلام است و آیات متعددی[6] از قرآن بر عمومیت دعوت پیامبر اسلام تصریح دارند. علاوه بر آنکه با دقت در محتوای احکام و قوانین اسلام درمی‌یابیم که این احکام عام بوده، هرگز مختص قوم یا گروه خاصی نیست.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ جمعی از نویسندگان، درآمد بر مبانی اندیشه اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
2ـ مصباح یزدی، محمد تقی، معارف قرآن (بخش راهنماشناسی) قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
3ـ حسین زاده، محمد، مبانی معرفت دینی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
پی نوشت ها:
[1] . «و من یبتغ غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه و هو فی الآخره من الخاسرین» هر کس غیر از اسلام دینی را بجوید هرگز از او پذیرفته نشود و او در جهان آخرت از زیانکاران خواهد بود. (آل عمران/85).
[2] . ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، شریعت در آینه معرفت، تهران، رجاء، 1372، ص127ـ135.
[3] . ر.ک: مصباح یزدی، محمدتقی، قرآن‌شناسی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام(ره)، 1376، ج1، ص216.
[4] . ربانی گلپایگانی، علی، جامعیت و کمال دین، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1379، ص16ـ15.
[5] . ر.ک: مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، تهران، صدرا، 1362، ص130ـ120.
[6] . اعراف/158؛ سبا/28؛ نساء/79؛ انبیاء/107؛ فرقان1.
سوال “چه ویژگیهایی در اسلام وجود دارد که موجب شده است که اختصاص به زمان یا مکان خاصی نداشته باشد بلکه جاودانی باشد؟” از طرف اندیشه قم، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم پاسخ داده شد.