هدف از نزول قرآن کریم چیست؟
پاسخ اجمالی:
انسان ها برای رسیدن به نقطه ای که خداوند متعال از آنها انتظار دارد، نیازمند برنامه ای منظم، درست و مطابق با نیازهای آنها هستند. قرآنکریم به عنوان برنامهای که کلیات این نیازمندیها را ذکر فرموده از طرف خالق بشر که به تمام نیازهای او آگاه است، برای رساندن او به آن نقطه ی مطلوب توسط پیامبر اسلام ـ صلی الله علی و آله ـ نازل شده است.
قرآن بیان کننده ی اعتقادات، اخلاق و احکام عملی میباشد. که اهداف کلی قرآن میباشد. البته بهعنوان سندی زنده (با توجه به اینکه معجزه است)دلیل بر درستی نبوت پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نیز میباشد.(1)
پاسخ تفصیلی:
انسان ها برای رسیدن به نقطه ای که خداوند متعال از آنها انتظار دارد، نیازمند برنامه ای منظم، درست و مطابق با نیازهای آنها هستند. قرآنکریم به عنوان برنامهای که کلیات این نیازمندیها را ذکر فرموده از طرف خالق بشر که به تمام نیازهای او آگاه است، برای رساندن او به آن نقطه ی مطلوب توسط پیامبر اسلام ـ صلی الله علی و آله ـ نازل شده است.
قرآن بیان کننده ی اعتقادات، اخلاق و احکام عملی میباشد. که اهداف کلی قرآن میباشد. البته بهعنوان سندی زنده (با توجه به اینکه معجزه است)دلیل بر درستی نبوت پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نیز میباشد.(1)
اینها بهعنوان اهداف کلی بود. اما خود قرآن اهدافی را برای خود برشمرده که در زیر به آنها میپردازیم:
1. قرآن، کتاب هدایت:کتاب آسمانی، کتاب هدایت انسان است و قرآن کریم که آخرین کتاب و پیام الهی است، کاملترین کتاب هدایت و عالیترین دستور برای رسیدن به خدا است.
قرآن در اینباره میفرماید: …وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ وَهُدًی وَرَحْمَهً وَبُشْرَی لِلْمُسْلِمِینَ(2) و ما برتو قرآن را نازل کردیم که بیان کننده همه چیز و بهعنوان کتاب هدایت،رحمت و بشارت برای مومنان می باشد. و در آغاز سوره ی بقره میفرماید: ذَلِکَ الْکِتَابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدًی لِلْمُتَّقِینَ(3) آن کتاب (قرآن) شکی در آن نیست، هدایتی است برای پرهیزگاران.
2. قرآن، کتاب نور:خداوند متعال، در برخی از آیات، قرآن را نور و کتاب روشن معرفی کرده است. کتاب نوری که انسان را بهوسیله ی آن از ظلمتها بیرون میآورد و بهسوی نور میرساند.
قرآن میفرماید: یَا أَهْلَ الْکِتَابِ قَدْ جَاءَکُمْ رَسُولُنَا یُبَیِّنُ لَکُمْ کَثِیرًا مِمَّا کُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْکِتَابِ وَیَعْفُو عَنْ کَثِیرٍ قَدْ جَاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَکِتَابٌ مُبِینٌ. یَهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَیُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیَهْدِیهِمْ إِلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ…(4) ای اهل کتاب !تحقیقاً از طرف خدا نور و کتابی روشن بهسوی شما آمده، خدا به آن هرکسی را که خواهان رضوان الهی باشد،هدایت میکند و شما را از ظلمتها و تاریکیها بهسوی نور و روشنایی خارج میکند.
خاصیت نور این است که هم خودش روشن است و هم اینکه چیزهای دیگر را نورانی و روشن میکند.(5)
3. قرآن، کتاب جامع سعادت:خدا قرآن را بهعنوان بیانگر (تبیان) همه چیز به انسانها شناسانده و در اینباره میفرماید:
وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ …(6) ما بر تو قرآن را بهعنوان بیانگر هر چیز نازل کردیم… . یعنی هرچیزی که در تأمین سعادت انسانها سهم به سزایی دارد، در این کتاب الهی بیان شده است. و اگر انجام کاری سبب فراهم نمودن سعادت بشر است، در قرآن کریم آمده و اگر ارتکاب عملی مایه ی شقاوت بشر میشود، پرهیز از آن بهصورت دستوری لازم در آن آورده شده است.
4. هدف قرآن، عاقل ساختن انسان:تعالیم قرآن فقط برای علم آموزی و دانشمند ساختن نیست، بلکه برای عاقل ساختن انسانها است. قرآن میفرماید: وَتِلْکَ الأمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا یَعْقِلُهَا إِلا الْعَالِمُونَ(7) مادر قرآن آن مثَلها را برای مردم میزنیم، اما آنها را غیر از افراد عالم نمیتوانند تعقل بکنند و بفهمند. در این آیه علم را بهعنوان وسیلهای لازم برای هدف نهایی یعنی تعقل و عاقل شدن، معرفی میکند.
اگر قرآن کریم مثلی میزند و نکتهای میگوید، تنها برای اندیشیدن و عالم شدن نیست، بلکه برای آن است که، انسان را در عمل هدایت کند، امراض او را شفا دهد و او را تا دروازه بهشت برساند و به سلامت و سرور و به سعادت همیشگی نایل کند.
5. قرآن، برای یادآوری و تذکر:بعضی از آیات، قرآن را «ذکری» و تذکر برای عالمین معرفی کرده است: … إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرَی لِلْعَالَمِینَ(8) قرآن جز تذکر برای تمام عالم نمی باشد. یعنی بهرهگیری و استفاده از قرآن و معارف آن سخت نیست. چرا که مضمون آن با خواستهها و نیازهای درونی انسان هماهنگ است و چیزی از بیرون بر او تحمیل نمیشود.(9)
6. قرآن، برای شفاء دادن به قلبها آمده:خدای مهربان، قرآن را بهعنوان شفای آنچه در دلها و افکار است، معرفی مینماید: وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ..(10) و قرآن را بهعنوان چیزی که شفاء است نازل میکنیم.
در این آیه و آیات مشابه، قرآن «دارو» معرفی نشد، بلکه شفاء گفته شده، چرا که مریض امکان دارد دارویی را مصرف کند ولی درمان نیابدو خوب نشود، اما قرآن خود شفاء و درمان است.
از اینجا روشن می شود حق تلاوت تنها این نیست که حرکات و اعراب و قواعد تجوید رعایت شود، بلکه همراه با آن، تدبّر در معانی و فکر و آمادگی برای تأثیرپذیری نیز لازم است. خداوندمتعال در مورد پذیرش مؤمنان میفرماید: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ(11) مؤمنین فقط اینگونه هستند که … و هنگامی که آیات قرآن بر آنها تلاوت شود ایمانشان زیادتر میشودو بر خدا توکل می کنند.
7. قرآن، برای بشارت و انذار:قرآن میفرماید: تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ … بَشِیرًا وَنَذِیرًا فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُونَ(12) قرآن تنزیلی از سوی خدای رحمن رحیم است، … قرآنی که بشارت میدهد نیکان را و میترساند بدان را . پس اکثر آنها اعراض کردند و گوش ندادند.(13)
نتایج:
1ـ قرآن برای رسیدن جامعه به سعادت دنیا و آخرت آمده است.
2ـ قرآن به عنوان سندی زنده و جاوید در اثبات نبوت پیامبر عزیز اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ میباشد.
_____________________________________
پاورقی:
1. ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسین، قرآن در اسلام، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، مرداد 1353، ص 21-3.
2. نحل: 89.
3. بقره: 2.
4. مائده: 16 – 15.
5. برای توضیح بیشتر رجوع کنید به آیات: نساء: 174 و ابراهیم:1 .
6. نحل: 89.
7. عنکبوت : 43 .
8. انعام: 90.
9. برای توضح بیشتر به آیات: مدثر: 49، عبس: 11 رجوع شود.
10. اسراء: 82.
11. انفال: 2.
12. فصلت: 4 – 2 .
13. ورک : قرآن در قرآن، جوادی آملی انتشارات اسراء، چاپ اول، بهار 1378، ص 181 الی 277،
منبع: نرم افزار پاسخ