اگر خلیفه اول از اجداد حضرت صادق علیه السلام است، این مسئله با “اصلاب شامخه” و “ارحام مطهره” که در زیارات می خوانیم دچار اشکال نمی شود؟ و با لعن اول و دومی….آیا یکی از پدران امام را لعنت نمی کنیم؟

اگر خلیفه اول از اجداد حضرت صادق علیه السلام است، این مسئله با “اصلاب شامخه” و “ارحام مطهره” که در زیارات می خوانیم دچار اشکال نمی شود؟ و با لعن اول و دومی….آیا یکی از پدران امام را لعنت نمی کنیم؟

برای پاسخ دادن به این پرسش باید نکاتی را یادآوری نمایم: 1ـ منظور “از اصلاب شامخه” انسان‌های بلند مرتبه و با شخصیت است. منظور از “ارحام مطهّره” رحم‌های پاک و طاهر، مادران با تقوا و مؤمن و صاحب صفات پسندیده و به دور بودن از صفات ناپسند است. 2ـ ضروری است، امامان(ع) پدر و مادر پاک و صالح و درستکار و با ایمان داشته باشند،1 ولی در اجداد آنان چنین مطلبی شرط نیست. مادر امام سجاد(ع) بر اساس نقلی ام ولد2 (کنیز) و بر اساس نقل دیگر شهربانو، دختر یزدجرد3 بود. مادر حضرت موسی بن جعفر، کنیزی بود، به نام حمیده بربریه.4 مادر امام رضا(ع) کنیزی بود به نام ام‌البنین5 و مادر امام جواد کنیزی بود به نام سبیکه6 از سودان بود. مادر امام هادی کنیزی به نام سمانه7 بود همچنین مادر امام عسکری و حضرت مهدی(ع) کنیزانی بودند، به نام‌های حدیث8 و نرجس9. روشن است، که وضع اجداد این کنیزان از نظر صفات و کمالات و ایمان برای ما روشن نیست و دلیلی وجود ندارد، که اجداد آنان انسان‌هایی باشند، که از هر جهت صالح و شایسته باشند. 3ـ مادر امام صادق(ع) “ام فروه” فرزند قاسم بن محمد بن ابی بکر بود. محمد بن ابی بکر تربیت شده علی(ع) و از یاوران مخلص آن حضرت به حساب می‌آمد و در حمایت از علی(ع) خالصانه کوشید، تا به شهادت رسید. قاسم جد مادری امام صادق(ع) از فقیهان بزرگ مدینه به حساب می‌آمد و دارای چنان شخصیتی بود، که عمر بن عبدالعزیز درباره وی می‌گوید: اگر دارای اختیار و انتخاب بودم، قاسم را به عنوان خلیفه و حاکم جهان اسلام برمی‌گزیدم. ام فروه، از بانوان با عظمت و اهل فضل و دانش بود، که از تربیت‌های پدر و همسر عظیم‌الشأن خود، بهره فراوان برد و به مرحله‌ای از کمال و دانش رسید، که زنان عصر خویش، در مسائل مهم دینی به او مراجعه کرده، از دانش وی بهره می‌بردند.10 امام صادق(ع) درباره جد مادری خود “قاسم” و مادر خویش می‌فرماید: “قاسم بن محمد بن ابی بکر و… از کسانی بودند که مورد وثوق و اعتماد علی بن حسین (امام سجاد) به شمار می‌آمدند و مادرم از بانوان با ایمان، پاک، با تقوا و نیکوکار بود”.11 امام صادق(ع) از طریق مادر خویش از امام باقر(ع) روایت می‌کند.12 4ـ مادر امام صادق(ع) جزء بانوانی است، که میان مادران امامان(ع) دارای مقامات و کمالات و فضائل فراوانی است، که چنین کمالاتی، در مادران همه امامان کمتر دیده می‌شود. 5ـ منظور از “اصلاب شامخه” پدر و اجداد پدری استمراد از “ارحام مطهّره” مادر و جده‌های مادری است. مراد از رحم‌های پاک آن است، که ازدواج این بانوان با شوهرانشان بر اساس حق و شرع و قانون حاکم در عصر خویش بود.13و نطفه‌های منعقد شده بر مشروع و درست بوده، نه اینکه از راه حرام و زنا و خلاف شرع و قانون انجام شده باشد. همان طور که در شماره دو اشاره شد، پدر و مادر امام باید دارای ویژگی‌ها و صفات ممتازی باشند. 6ـ جملات “اصلاب الشامخه” و “ارحام مطهّره” فقط در زیارت وارث آمده که مورد خطاب امام حسین(ع) است.14 7ـ لعن و نفرینی که نسبت به افرادی انجام می‌شود، به جهت نفاق و کفر و فساد و ستم و پنهان کردن آیات خدا و نشانه‌های هدایت است. خداوند نیز چنین افرادی را لعن کرده است.15 پس خویشاوندی سبب نمی‌شود، که انسان، افراد ذکر شده و مانند آنان را لعن نکند. مگر ابولهب، عموی پیامبر نبود، مگر فرزند نوح(ع) غیر صالح نبود، مگر جعفر کذاب، فرزند امام هادی نبود؟ ملاک دوستی و دشمنی و لعن کردن یا سلام و درود فرستادن، تقوا و ایمان و درستکاری از یکسو و کفر و نفاق و ستم و انحراف از سوی دیگر است. 1. شیخ جوادی کربلایی، الانوار الساطعه فی شرح الزیاره الجامعه، قم، دار الحدیث، بی تا، ج 4، ص 247. (نرم افزار نورالجنان) 2. اربلی، کشف الغمه، تبریز، بنی هاشمی‏، چ اول، 1381ق، ج2، ص 74. 3. مفید، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چ اول، 1413ق، ج2، ص 137. (نرم افزار سیره معصومان) 4. همان، ج2، ص 215. 5. همان، ص 247. 6. همان، ص 273. 7. همان، ص 297. 8. همان، ص 313. 9. همان، ص 339. 10. مسعودی، اثبات الوصیه، قم، انصاریان، چ سوم، 1384ش، ص 182؛ اعلام الهدایه، الامام الصادق(ع)، ص 38. (نرم افزار سیره معصومان) 11. کلینی، الکافی، تهران، اسلامیه، چ دوم، 1362ش، ج1، ص 472. (نرم افزار سیره معصومان) 12. همان. 13. الانوار الساطعه، پیشین، ج 4، ص 245. 14. کفعمی، مصباح، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، چ سوم، 1403ق، ص503؛ مفاتیح الجنان، ص 709.(نرم افزارکتابخانه اهل بیت) 15. احزاب (33) آیه 64 و 60 و 61؛ محمد (47) آیه 22 و 23؛ بقره (2) آیه 159؛ اسراء (17) آیه 60؛ هود (11) آیه 18.