سوال در توضیح ذکر شده شرح طبق قاعده الواحد در فلسفه هر موجود واحد فقط یک نوع فعل از او سر می زند. حال اگر خدایی واحد وتغییر ناپذیر وجود داشته باشد ،حتما یک نوع فعل از او سر می زند، در حالی که در جهان هم شر هست، هم خیر، پس در جهان دو خالق داریم، یکی خالق خ

سوال در توضیح ذکر شده شرح طبق قاعده الواحد در فلسفه هر موجود واحد فقط یک نوع فعل از او سر می زند. حال اگر خدایی واحد وتغییر ناپذیر وجود داشته باشد ،حتما یک نوع فعل از او سر می زند، در حالی که در جهان هم شر هست، هم خیر، پس در جهان دو خالق داریم، یکی خالق خ

اولاً: قاعده فلسفی “الواحد لا یصدر عنه إلاّ الواحد” پیام و مفادش این است خدای یکتا که واحد حقیقی و بسیط محض و منزه از هر گونه کثرت است، یک فعل و موجود بسیط از او صادر شده که در فلسفه از آن به عقل اول و در عرفان به صادر اول، وجود منبسط و نَفَس رحمانی و مانند آن یاد می‌شود . از طریق آن فیض بسیط که مظهر خدای یکتا و بسیط است ،کثرت پدید آمده که در فلسفه از آن ها سلسله علل و معلولات و در عرفان به کثرت ظهور و تجلیات یاد می‌شود. تفصیل این مسئله را از نظر فلسفی و وحیانی در جای خود باید جست‌ و جو کرد.1 قاعده یاد شده ناظر است به افق بالاتر از آن که در پرسش آمده و در واقع یک جلوه از “وجه الله” است، یعنی همان چیزی که در دیوان لسان الغیب حافظ شیرازی اشاره شده: این همه عکس می و رنگ و نگاری که نمود یک فروغ رخ ساقیست که در جام افتاد دوم: آنچه درباره مبدأ شرور مطرح است ،اینکه به گفته حکما از جمله مفسر حکیم علامه طباطبایی، شر امری است قیاسی . مفهومی است عدمی .در مقابل یک امر وجودی ممکن الحصول چیزی را که به خدای جهان نسبت می‌دهیم ،باید امری وجودی باشد، در حالی که اگر شر را با یک امر وجودی قیاسی نکنیم و در نظر نگیریم ،محقق نخواهد شد، مثلاً مرض را با صحت و سلامتی، فقر را با غنا، ذلت با عزت، ظلم با عدل و مانند آن.2 طبق این بیان معلوم می‌شود که شر امر عدمی است . در قیاس با یک پدیده وجودی مفهوم پیدا می‌کند . چنین چیزی نیاز به مبدأ مستقل ندارد، بنابر این خیر آفریدگار و خالق دارد . شر آفریده مستقل نیست تا نیازی به خالق مستقل داشته ،موجب ثنویت و دوگانگی خالق شود. 1 . پیامبر اعظم در نگاه امام خمینی، ص 135 ـ 137، نشر مؤسسه آثار امام، 1386ش. 2 . مجموعه آثار شهید مطهری، نشر صدرا ، تهران 1374ش ، ج 6، ص 1075.