آبی و رابی
آبی و رابی
آبی و رابی
درست ۹۱ سال پیش ساعت ۲ بعد از ظهر روز جمعه، نهم دی ۱۳۰۹ در سینما مایاک تهران فیلم “آبی و رابی”، نخستین فیلم بلند داستانی و صامت سینمای ایران ساخته آوانس اوگانیانس و با فیلمبرداری خانبابا معتضدی روی پرده سینماها نقش بست تا سینمای ایران شاهد نمایش اولین فیلم داستانی خود باشد.
روزی که آبی و رابی روی پرده رفت
درست ۹۱ سال پیش ساعت ۲ بعد از ظهر روز جمعه، نهم دی ۱۳۰۹ در سینما مایاک تهران فیلم آبی و رابی، نخستین فیلم بلند داستانی و صامت سینمای ایران ساخته آوانس اوگانیانس و با فیلمبرداری خانبابا معتضدی روی پرده سینماها نقش بست تا سینمای ایران شاهد نمایش اولین فیلم داستانی خود باشد.
به گزارش خبرنگار ایمنا، بازیگران اصلی اولین فیلم آبی و رابی که یک فیلم کمدی بود عبارت بودند از محمد ضرابی و غلامعلی سهرابی که یکی نقش فرد کوتاه قد و دیگری نقش یک فرد بلند قد را بازی میکرد و در طول فیلم حوادث غیرمترقبه و جالب و خندهداری برای این دو به وجود میآمد.
فیلم آبی و رابی ساخته آوانس اوگانیانس بود. او فارغالتحصیل دانشکده تجارت از تاشکند، حقوق از عشقآباد، آموزشکده فیلم مسکو، دکترای سینما، دکترای علوم و دکترای طب و وی اولین کسی بود که مدرسهای برای تربیت فیلمسازان در ایران تأسیس کرد و برای ساختن اولین فیلم خود یعنی آبی و رابی نیز از شاگردان همین مدرسه استفاده کرد.
فردریک تالبرگ (طراح نشانه راه آهن) نیز برای این فیلم نقاشیهایی طرح کرد که خانبابا معتضدی با استفاده از آنها، تیتراژ آبی و رابی را ساخت. نقاشیهایی که تالبرگ برای آبی و رابی طرح کرد، نشان میدهد که نخستین فیلم سینمای ایران به شیوه اصولی با تیتراژ برخورد کرده است.
معتضدی پس از ابراهیمخان عکاسباشی و روسیخان، سومین فیلمبردار تاریخ سینمای ایران است که فیلمهای بسیاری از جمله آبی و رابی را فیلمبرداری کرده است. او در خانهاش تاریکخانهای بنا کرد که نوشتههای بین فیلمها را فیلمبرداری و ظهور میکرد.
اوگانیانس پس از فیلم آبی و رابی ساخت دومین فیلم خود به نام حاجی آقا آکتور سینما را شروع کرد؛ این فیلم پس از مراحل تولید در اواخر سال ۱۳۱۲ آماده نمایش شد ولی در همین زمان تب اولین فیلم ناطق فارسیدختر لر همهگیر شد و این نمایش اگرچه جزو اولین فیلمهای ایرانی بود توفیقی برای سازندگانش به بار نیاورد و بلکه تا حدودی باعث ورشکستگی آنها نیز شد.
اوگانیانس در اواخر سال ۱۳۱۸ شمسی در هندوستان مدرسه آرتیستی سینما را تأسیس کرد و در همان سال در جریان ارزشگذاری برای اهدای جایزه به بهترین فیلمهای هندی فعال بود. او با نام او.جی اوهانیان فعالیت میکرد، و در ژانویه ۱۹۴۰ میلادی دستگاهی به نام اوهان سیستم ساخت که امکان سنکرونیزه کردن فیلم و صدا را در داخل استودیو فراهم میکرد. آوانس اوگانیانس در شصت و یک سالگی در تهران و در گمنامی درگذشت.
اطلاعات کامل فیلم آبی و رابی به شرح زیر است:
خلاصه داستان: ماجراهای خندهآور دو مرد بلند و کوتاه قد در موقعیتهای مختلف
بر اساس: فیلمهای موسوم به پات و پاتاشون
سال اکران: ١٣٠٩
کارگردان: اوانس اوگانیانس
فیلمنامهنویس: اوانس اوگانیانس
فیلمبردار: خانبابا معتضدی
بازیگران: محمدخان ضرابی، غلامعلی خان سهرابیفرد، محمدعلی قطبی، امیر ارجمند، ابوالقاسم آشتی، سیرانوش و آوانس اوگانیانس و احمد دهقان
مدیر فنی: خانبابا معتضدی
دستیار: یدالله طالقانی
تدوینگر: آوانس اوگانیانس
چاپ و لابراتوار: خانبابا معتضدی، یدالله طالقانی
تیتراژ: خانبابا معتضدی
با استفاده از نقاشیهای: فردریک تالبرگ
محصول: سینما مایاک (صامت)
سالن نمایش: ۱۳۰۹ – سینما مایاک
گونه: کمدی
تهیهکننده: ساکوالیدزه
تنها نسخه آبی و رابی که در اختیار ساکوارلیدزه تهیه کننده فیلم بود، در آتشسوزی سینما مایاک در ۱۳۱۱ به کلی از بین رفت. فیلم، اگر چه کلاً بدرنگ و تاریک و گاه نیز بیرنگ بود و موضوع و داستان خاصی نداشت ولی به لحاظ جنبههای کمیک و تصاویرش از مناظری آشنا در تهران، از آن کم و بیش استقبال شد.
اعتمادآنلاین از اولین بازیگران و فیلمهای سینمایی ایرانی گزارش میدهد
«آبی و رابی» ۸۸ سال پیش اکران شد «دختر لر»؛ اولین فیلم سینمای ناطق ایران «حاجیآقا آکتور سینما»؛ تنها فیلم بازمانده از سینمای صامت ایران
«آبی و رابی» اولین فیلم تاریخ سینمای ایران است که توسط «آوانس اوگانیانس» و شاگردانش ساخته شد. این فیلم که سوژههای پراکنده آن از روی فیلمهای خارجی کپیبرداری شده بود، با استقبال بینندگان که نخستین فیلم ایرانی را میدیدند، مواجه شد.
اعتمادآنلاین| فیلم «آبی و رابی» یک کمدی سیاه و سفید و صامت بود که ساکوارلیذره تهیهکننده آن بود و فیلمبرداری آن را خانبابا معتضدی بر عهده داشت. این فیلم در روز جمعه ۱۲ دیماه ۱۳۰۹ و در ساعت دو بعدازظهر در سینما مایاک به نمایش درآمد. این فیلم پانصدوشصت تومان خرج برداشت و حدود هفتهزار تومان نیز عاید اوگانیانس شد. بخشی از این فیلم حرکات کمدی دو مرد کوتاه و بلند خندهدار بود و بخشی نیز نقاشی بود. این فیلم بر اساس فیلم «پات پاته شون» دانمارکی ساخته شد.
این قطعه کوتاه توسط آقای خان بابا خان معتضدی فیلمبردار فیلم آبی رابی از خانواده اش گرفته شده است که از فیلم آبی رابی هم قدیمی تر است.
گلنار و جعفر؛ اولین زوج سینمایی
۵ سال پس از ساخت «آبی و رابی»، صدا پا به میدان گذاشت و فیلمهایی با موسیقی و صداگذاری ایجاد شد. در ایران نیز، ۸۵ سال پیش اولین فیلم ناطق سینمای ایران یعنی «دختر لر» به کارگردانی اردشیر ایرانی پا به عرصه گذاشت.
اردشیر ایرانی کارگردان نخستین فیلم ناطق هند به نام عالمآرا و نخستین فیلم رنگی ساخت هند (به نام کیسان کانیا) بود. او همچنین در سال ۱۳۱۲ کارگردانی و تهیهکنندگی اولین فیلم ناطق ایرانی به نام «دختر لر» را که فیلمنامه آن توسط عبدالحسین سپنتا نوشته شده بود بر عهده داشت.
روحانگیز (صدیقه) سامینژاد اولین بازیگر زن سینمای ناطق ایران است. او متولد ۱۲۹۵ در شهرستان بم کرمان است. ۱۳ ساله بود که ازدواج کرد و در استودیو امپریال مشغول کار شد و با همسرش راهی هندوستان شد. روحانگیز یک سال پس از «دختر لر» در فیلم شیرین و فرهاد نیز نقشآفرینی کرد.
بازیگر مقابل سامینژاد در اولین فیلم ناطق ایران، عبدالحسین خان شیروانی معروف به سپنتا بود. او شاعر، نویسنده و روزنامهنگار بود که در نیمه دوم دهه ۱۳۰۰ با هدف تحقیق در زمینه هنر و فرهنگ ایران باستان به هند رفت. او در نهایت تصمیم گرفت وارد دنیای سینما شود و این کار را با نوشتن فیلمنامه «دختر لر» انجام داد.
مصائب اولین بازیگر زن ایرانی
سپنتا پس از نوشتن فیلمنامه «دختر لر» سامینژاد را برای بازی در نقش گلنار انتخاب کرد و در نهایت خودش نیز در نقش جعفر ظاهر شد. انتخاب سامینژاد بیشتر به این خاطر بود که هیچ زنی قبول نمیکرد جلوی دوربین برود، چرا که آن زمان زنان در حجاب کامل بودند. ضمن اینکه خیلیها استعداد این کار را نداشتند.
سامینژاد در «دختر لر» حجاب نداشته و این امر باعث انتقاد زیاد از او شد و تا آنجا پیش رفت که مشکلات خانوادگی هم برای او ایجاد کرد. او از سختیهای بعد از اکران فیلمهایش در مستندی به نام «سینمای ایران از مشروطه تا سپنتا»، ساخته شده در سال ۱۳۴۹، گفت.
بخشی از این سختیها از زبان او این بود که به دلیل مشکلات پیش آمده همه جا همراه با محافظ میرفته تا مبادا مردم به او سنگ پرتاب کنند. روحانگیز این خاطرات را همراه با اشکهایی بیان میکرد که راوی این مصائب بود.
«دختر لر» برای اولین بار در ۳۰ آبان سال ۱۳۱۲ به روی پرده سینما «دیدهبان» (مایاک سابق) در خیابان لالهزار به روی پرده رفت. اکران این فیلم موجب شکوفایی صنعت نوپای سینما در ایران شد. از جمله تناقضات موجود در فیلم، وجود لهجه غلیظ کرمانی سامینژاد بود که در تضاد با شخصیت او در فیلم که خودش را از قوم لر معرفی کرده بود، قرار داشت. با این وجود به دلیل اینکه به نسبت سایر بازیگرهای فیلم که فارسی را با لهجه هندی ادا میکردند، تماشاگران نحوه گفتار او را پذیرفتند و مورد استقبال قرار گرفت.
قصه فیلم درباره گلنار، دختر یک تاجر ثروتمند است که توسط راهزنان ربوده شده و مجبور به رقاصی در یک قهوهخانه در خوزستان میشود. جعفر در این قهوهخانه با گلنار آشنا میشود. او که مأمور دولت است، به گلنار علاقهمند شده و با کمک هم به شرارتهای راهزنان خاتمه میدهند….
تنها نسخه در دسترس از تاریخ سینمای ایران
در همین سال، «حاجیآقا آکتور سینما» (۱۳۱۲) دومین فیلم ایرانی از اوانس اوگانیانس به مدت چهار روز از چهارشنبه ۱۱ بهمن تا شنبه ۱۴ بهمن ۱۳۱۲ در تهران اکران شد. حاجیآقا آکتور سینما فیلمی سیاهوسفید و صامت است و تنها فیلم بازمانده از سینمای صامت ایران محسوب میشود. این فیلم شرایط متغیر سیاسی-اجتماعی ایران از سنت به مدرنیته را نشان میدهد.