برزخ چگونه عالمی است و مدت اقامت آدم در آن تا چه زمانی است؟

[ad_1]

برزخ چیزى است که بین دو شى‏ء حایل و واسطه شود. ازاین‏رو عالمى را که بین دنیا و آخرت قرار مى‏گیرد، عالم برزخ مى‏گویند یعنى بعد از پایان زندگى آدم در دنیا، آدم در ادامه‏ى مسیر زندگى وارد دنیا دیگرى مى‏شود و آن‏قدر در آن‏جا مى‏ماند تا قیامت کبرى برپا شود.
به دیگر سخن برزخ، دنیاى نو و زندگى تازه و جدیدى است که از هنگام مرگ هر آدمى شروع مى‏شود و تا بر پایى روز قیامت ادامه دارد و با برپایى قیامت، زندگى آدم در برزخ پایان مى‏پذیرد و برزخ دالان ورودى به قیامت کبرى و نخستین منزل از منازل آخرت مى‏باشد. در آیه‏ى 99 – 100 سوره‏ى مؤمنون چنین آمد، وقتى هنگام مرگ یکى از تبه‏کاران فرا رسید، درخواست برگشت مى‏کند و خداوند متعال با ردّ درخواست آنان، مى‏فرماید: من وارئهم برزخ الى یوم یبعثونیعنى پشت سر آن‏ها برزخى است تا روزى (روز قیامت) که برانگیخته شوند. در روایات هنگامى که از معصوم(علیهم السلام پرسیده مى‏شود، برزخ چیست؟ مى‏فرماید: القَبرُ منذ حینَ موته الى یومِ القیامهِعالم برزخ همان عالم قبر است که از هنگام مرگ آغاز مى‏شود و تا زمان برپایى قیامت ادامه دارد(نورالثقلین، ج 3، ص 554).
بنابر این، هم اکنون ـ که قیامت برپا نشده ـ عالم برزخ وجود دارد و امرى صرفاً ذهنى نیست و همه‏ى آنان که مرده‏اند هم‏اکنون در آن دنیا به سر مى‏برند و آن داراى حیات و زندگى‏اى هستند که در ادامه‏ى زندگى دنیا است، از یک سو و شروع زندگى و حیاتى است که مرگى براى آن تصور ندارد و امتداد آن، تا ابدیت مى‏باشد.
با بیان فوق پاسخ به این سؤال که آیا همه وارد برزخ مى‏شوند یا خیر داده شد و همچنین پاسخ به این سؤال که مدت اقامت آدم در برزخ تا چه زمانى است روشن گشت.
اما در پاسخ به آن بخش از سؤال که مربوط به پرسش از چگونگى این عالم بود و این که پرسیدید دنیا برزخ و زندگى در آن چه ویژه‏گى‏هایى دارد و چگونه عالمى است، باید گفت: براى ماها که در زندان عالم ماده اسیر هستیم، در شناخت عالم و دنیاى که فوق و وراى دنیاى است که ما در آن به سر مى‏بریم و بالطبع دست حواس ظاهرى و باطنى از درک آن کوتاه است، عقل ما را دعوت مى‏کند که به وحى الهى و حاملان و مفسران واقعى آن یعنى اهل بیت(علیهم السلام رجوع کنیم زیرا حقایق عالم از غیب و شهود براى آن‏ها بدون هیچ ابهام و حجابى مکشوف است.
در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت(علیهم السلام براى عالم بعد از مرگ و برزخ ویژه‏گى‏هایى ذکر شد که برخى از آن عبارتند از:
1. تشبیه کردن عالم برزخ به عالم خواب، در آیه 47 سوره‏ى زمر و آیه‏ى 24 سوره فرقان و همچنین در حدیثى از امام جواد(علیهم السلام(معانى الاخبار، ط انتشارات اسلامى، ص 289).
مطرح است که در آن مرگ به خواب تشبیه شد و اشاره داده به این که ؛ همچنان که آدم در خواب با انواع شادى‏ها، نعمت‏ها و مناظر زیبا روبرو مى‏شود و همین‏طور گاهى دچار اندوه و عذاب مى‏گردد و شاهد مناظر بسیار وحشتناک و هول‏انگیز است، عالم بعد از مرگ و برزخ همانند خواب است با حوادث تلخ و شیرین آن؛ با این تفاوت که مدت آن طولانى‏تر از خواب است و شخص از آن بیدار نمى‏شود مگر در روز قیامت(البته توجه دارید که خواب و برزخ از هر جهت همانند هم نیستند).
2. در عالم برزخ روح آدم در قالب دیگرى قرار مى‏گیرد که شبیه به بدن دنیوى اوست. امام صادق(علیهم السلام مى‏فرماید: فإذا قبضه‏اللّه‏ عز و جل سَیَّرَ تلکَ الروحَ فى قالبٍ کَقالِبِه فى الدنیاِهنگامى که خداوند متعال روح مؤمن را قبض مى‏کند او را در قالبى همانند قالبش در دنیا، قرار مى‏دهد. آن گاه امام(علیهم السلام در ادامه‏ى سخن خود مى‏فرماید: «این ارواح (در قالب برزخى) مى‏خورند و مى‏آشامند و هرگاه شخصى بر آن‏ها وارد شود آن‏ها او را به همان صورتى که در دنیا بود مى‏شناسند»(فروع کافى، ج 3، ص 245).
با توجه به این دو ویژگى چند مطلب را متذکر مى‏شویم:
1. در حقیقت بدنى که روایت فوق، براى عالم برزخ وصف مى‏کند شبیه بدنى است که ما در عالم خواب آن را مى‏بینیم. زیرا عالم برزخ (طبق ویژگى اول) شبیه عالم خواب است با زمانى طولانى‏تر پس قالب برزخى روح آدم همان بدنى که ما در خواب مى‏بینیم که متناسب با خود عالم برزخ است.
2. هر آدمى یقیناً با خواب و عالم خواب مواجه شده و مى‏شود؛ از این‏رو با دقت در ویژگى‏هاى عالم خواب و قالب روح، در آن، دورنمایى اجمالى از عالم برزخ برایش قابل درک است. دورنمایى که ما در هنگام تفکر در عالم خواب به دست مى‏آوریم این است که خصوصیات مناظر عالم خواب و بدن آدم در آن از بسیارى از خصوصیات مناظر و بدن دنیایى و طبیعى مبرا و برکنار است، ولى کاملاً خالى و مجرد از خصوصیات دنیا طبیعت نیست. از این‏رو خصوصیاتى مانند مقدار و شکل و طول و عرض و عمق داشتن در آن مشاهده، ولى از مواد و عناصر شناخته شده این دنیا خالى مى‏باشد.
بنابر این بیان، اولاً عالم برزخ که در روایت به قبر تعبیر شد قبر یک مترى که مرده را در آن دفن مى‏کنند نیست، چنان که در خود روایات هم مطالبى است که دال بر آن مى‏باشد، مثل این که وسعت قبر مؤمن از فاصله بین مشرق و مغرب زیادتر است و مانند آن.
ثانیاً آن چه در شبیه بودن عالم برزخ به عالم خواب و خصوصیات و ویژگى‏هاى موجود در آن، مؤید است و تصریح به آن دارد آیات و روایاتى است که وجود آسمان و زمین و شب و روز و تجسم اعمال خوب و بد آدم و ملکات نفسانى، را براى این عالم بیان مى‏کند که از مجموع آن‏ها به دست مى‏آید. مناظر زشت و زیبا و عذاب و لذت‏هاى که آدم بعد از مرگ با آن مواجه مى‏شود تجسم اعمال اوست و در حقیقت اعمال و کردار اوست که زندگى و حیات او را رقم مى‏زند که اگر اهل معصیت بود اعمال او به صورت مار و اژدها و عقرب و زقوم و آتش سوزان برایش ظاهر مى‏شود و آن زندگى پر از عذاب و سختى است و اگر اهل ایمان و عمل صالح بود آن‏ها را به صورت چهره‏هاى زیبا و باغ‏هاى وسیع و نعمت‏هاى لذت‏بخش مى‏یابد و در آن حیاتى در کمال آسایش و آرامش دارد.
3. عالم برزخ نمونه‏اى از زندگى در قیامت است، چنان که در حدیثى از معصوم آمده است: القبر روضه من ریاض الجنه و حفره من حفر النیرانقبر (برزخ) یا باغى از باغ‏هاى بهشتى (بهشت قیامت) است یا گودالى از گودال‏هاى دوزخ (دوزخ قیامت) مى‏باشد(فروع کافى، ج 3، ص 245 / بحار، ج 6، ص 218).
یا حدیثى که مى‏فرماید: «در قبر و عالم برزخ، براى مؤمن درى از بهشت و براى کافر درى از دوزخ باز مى‏شود و بو و رایحه‏اى از بهشت و گرماى سوزانى از آتش را درک مى‏کند.
4. عالم برزخ مرتبط با دنیا است و بین این دو ارتباط تنگاتنگ برقرار است، به طورى که باید زندگى در برزخ را تتمه و ادامه زندگى دنیا دانست. در دلالت بر این مطلب چند دسته روایات وجود دارد:
دسته اول: روایاتى که دلالت بر دیدار مردگان با خانواده‏هاى خود دارند(ر.ک: فروع کافى، ج 3، ص 230).
دسته دوم: روایاتى که اشاره دارد به این که آثار و سنت‏هایى که مرده به جاى گذاشته، پاداش و جزاى آن بعد از مرگ در عالم برزخ به او مى‏رسد، مثل کتابى که نوشته و دیگران از آن استفاده مى‏کنند یا فرزند صالحى که برایش بعد از مرگ طلب آمرزش مى‏کند و مانند آن(ر.ک: مجموعه‏ى ورّام، ج 2، ص 110 / بحار، ج 6، ص 293 و 294 / میزان‏الحکمه، ج 4، ص 566).
دسته سوم: روایاتى که سفارش به انجام کارهاى خیر به نیابت از میت مى‏کنند، مثل انجام حج و روزه و دادن صدقه که به نیابت از مرده انجام شود و خواندن فاتحه هنگام زیارت قبر او و مانند آن(ر.ک: بحار، ج 6، ص 294 / محاسن برقى، ص 72 / محجه‏البیضاء، ج 7، ص 290 و 291).
5. در عالم برزخ پرده از جلوى چشم جان آدم برداشته مى‏شود واو حقایق را به روشنى مى‏نگرد. حضرت على(علیهم السلام مى‏فرماید: اگر شما مى‏دیدید آن‏چه را که مردگان مى‏بینند هر آینه وحشت کرده، ترس سراپاى وجود شما را فرا مى‏گرفت و سخن حق را اطاعت مى‏کردید. جهت بهره‏مندى بیشتر رجوع کنید به کتاب‏هاى زیر:
1. عالم برزخ در چند قدمى ما، محمد محمدى اشتهاردى، از ص 85 به بعد.
2. تفسیر موضوعى قرآن، ج 4(معاد در قرآن)، ص 221 تا 232، حضرت آیه‏اللّه‏ جوادى آملى.
3. معاد از دیدگاه امام خمینى، ص 171 تا 181
4. حیات پس از مرگ، علامه طباطبایى، ترجمه آقایان سید مهدى نبوى و صادق لاریجانى آملى، از ص 31 تا 48.
[ad_2]