[ad_1]
برزخ چیزى است که بین دو شىء حایل و واسطه شود. ازاینرو عالمى را که بین دنیا و آخرت قرار مىگیرد، عالم برزخ مىگویند یعنى بعد از پایان زندگى آدم در دنیا، آدم در ادامهى مسیر زندگى وارد دنیا دیگرى مىشود و آنقدر در آنجا مىماند تا قیامت کبرى برپا شود.
به دیگر سخن برزخ، دنیاى نو و زندگى تازه و جدیدى است که از هنگام مرگ هر آدمى شروع مىشود و تا بر پایى روز قیامت ادامه دارد و با برپایى قیامت، زندگى آدم در برزخ پایان مىپذیرد و برزخ دالان ورودى به قیامت کبرى و نخستین منزل از منازل آخرت مىباشد. در آیهى 99 – 100 سورهى مؤمنون چنین آمد، وقتى هنگام مرگ یکى از تبهکاران فرا رسید، درخواست برگشت مىکند و خداوند متعال با ردّ درخواست آنان، مىفرماید: من وارئهم برزخ الى یوم یبعثونیعنى پشت سر آنها برزخى است تا روزى (روز قیامت) که برانگیخته شوند. در روایات هنگامى که از معصوم(علیهم السلام پرسیده مىشود، برزخ چیست؟ مىفرماید: القَبرُ منذ حینَ موته الى یومِ القیامهِعالم برزخ همان عالم قبر است که از هنگام مرگ آغاز مىشود و تا زمان برپایى قیامت ادامه دارد(نورالثقلین، ج 3، ص 554).
بنابر این، هم اکنون ـ که قیامت برپا نشده ـ عالم برزخ وجود دارد و امرى صرفاً ذهنى نیست و همهى آنان که مردهاند هماکنون در آن دنیا به سر مىبرند و آن داراى حیات و زندگىاى هستند که در ادامهى زندگى دنیا است، از یک سو و شروع زندگى و حیاتى است که مرگى براى آن تصور ندارد و امتداد آن، تا ابدیت مىباشد.
با بیان فوق پاسخ به این سؤال که آیا همه وارد برزخ مىشوند یا خیر داده شد و همچنین پاسخ به این سؤال که مدت اقامت آدم در برزخ تا چه زمانى است روشن گشت.
اما در پاسخ به آن بخش از سؤال که مربوط به پرسش از چگونگى این عالم بود و این که پرسیدید دنیا برزخ و زندگى در آن چه ویژهگىهایى دارد و چگونه عالمى است، باید گفت: براى ماها که در زندان عالم ماده اسیر هستیم، در شناخت عالم و دنیاى که فوق و وراى دنیاى است که ما در آن به سر مىبریم و بالطبع دست حواس ظاهرى و باطنى از درک آن کوتاه است، عقل ما را دعوت مىکند که به وحى الهى و حاملان و مفسران واقعى آن یعنى اهل بیت(علیهم السلام رجوع کنیم زیرا حقایق عالم از غیب و شهود براى آنها بدون هیچ ابهام و حجابى مکشوف است.
در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت(علیهم السلام براى عالم بعد از مرگ و برزخ ویژهگىهایى ذکر شد که برخى از آن عبارتند از:
1. تشبیه کردن عالم برزخ به عالم خواب، در آیه 47 سورهى زمر و آیهى 24 سوره فرقان و همچنین در حدیثى از امام جواد(علیهم السلام(معانى الاخبار، ط انتشارات اسلامى، ص 289).
مطرح است که در آن مرگ به خواب تشبیه شد و اشاره داده به این که ؛ همچنان که آدم در خواب با انواع شادىها، نعمتها و مناظر زیبا روبرو مىشود و همینطور گاهى دچار اندوه و عذاب مىگردد و شاهد مناظر بسیار وحشتناک و هولانگیز است، عالم بعد از مرگ و برزخ همانند خواب است با حوادث تلخ و شیرین آن؛ با این تفاوت که مدت آن طولانىتر از خواب است و شخص از آن بیدار نمىشود مگر در روز قیامت(البته توجه دارید که خواب و برزخ از هر جهت همانند هم نیستند).
2. در عالم برزخ روح آدم در قالب دیگرى قرار مىگیرد که شبیه به بدن دنیوى اوست. امام صادق(علیهم السلام مىفرماید: فإذا قبضهاللّه عز و جل سَیَّرَ تلکَ الروحَ فى قالبٍ کَقالِبِه فى الدنیاِهنگامى که خداوند متعال روح مؤمن را قبض مىکند او را در قالبى همانند قالبش در دنیا، قرار مىدهد. آن گاه امام(علیهم السلام در ادامهى سخن خود مىفرماید: «این ارواح (در قالب برزخى) مىخورند و مىآشامند و هرگاه شخصى بر آنها وارد شود آنها او را به همان صورتى که در دنیا بود مىشناسند»(فروع کافى، ج 3، ص 245).
با توجه به این دو ویژگى چند مطلب را متذکر مىشویم:
1. در حقیقت بدنى که روایت فوق، براى عالم برزخ وصف مىکند شبیه بدنى است که ما در عالم خواب آن را مىبینیم. زیرا عالم برزخ (طبق ویژگى اول) شبیه عالم خواب است با زمانى طولانىتر پس قالب برزخى روح آدم همان بدنى که ما در خواب مىبینیم که متناسب با خود عالم برزخ است.
2. هر آدمى یقیناً با خواب و عالم خواب مواجه شده و مىشود؛ از اینرو با دقت در ویژگىهاى عالم خواب و قالب روح، در آن، دورنمایى اجمالى از عالم برزخ برایش قابل درک است. دورنمایى که ما در هنگام تفکر در عالم خواب به دست مىآوریم این است که خصوصیات مناظر عالم خواب و بدن آدم در آن از بسیارى از خصوصیات مناظر و بدن دنیایى و طبیعى مبرا و برکنار است، ولى کاملاً خالى و مجرد از خصوصیات دنیا طبیعت نیست. از اینرو خصوصیاتى مانند مقدار و شکل و طول و عرض و عمق داشتن در آن مشاهده، ولى از مواد و عناصر شناخته شده این دنیا خالى مىباشد.
بنابر این بیان، اولاً عالم برزخ که در روایت به قبر تعبیر شد قبر یک مترى که مرده را در آن دفن مىکنند نیست، چنان که در خود روایات هم مطالبى است که دال بر آن مىباشد، مثل این که وسعت قبر مؤمن از فاصله بین مشرق و مغرب زیادتر است و مانند آن.
ثانیاً آن چه در شبیه بودن عالم برزخ به عالم خواب و خصوصیات و ویژگىهاى موجود در آن، مؤید است و تصریح به آن دارد آیات و روایاتى است که وجود آسمان و زمین و شب و روز و تجسم اعمال خوب و بد آدم و ملکات نفسانى، را براى این عالم بیان مىکند که از مجموع آنها به دست مىآید. مناظر زشت و زیبا و عذاب و لذتهاى که آدم بعد از مرگ با آن مواجه مىشود تجسم اعمال اوست و در حقیقت اعمال و کردار اوست که زندگى و حیات او را رقم مىزند که اگر اهل معصیت بود اعمال او به صورت مار و اژدها و عقرب و زقوم و آتش سوزان برایش ظاهر مىشود و آن زندگى پر از عذاب و سختى است و اگر اهل ایمان و عمل صالح بود آنها را به صورت چهرههاى زیبا و باغهاى وسیع و نعمتهاى لذتبخش مىیابد و در آن حیاتى در کمال آسایش و آرامش دارد.
3. عالم برزخ نمونهاى از زندگى در قیامت است، چنان که در حدیثى از معصوم آمده است: القبر روضه من ریاض الجنه و حفره من حفر النیرانقبر (برزخ) یا باغى از باغهاى بهشتى (بهشت قیامت) است یا گودالى از گودالهاى دوزخ (دوزخ قیامت) مىباشد(فروع کافى، ج 3، ص 245 / بحار، ج 6، ص 218).
یا حدیثى که مىفرماید: «در قبر و عالم برزخ، براى مؤمن درى از بهشت و براى کافر درى از دوزخ باز مىشود و بو و رایحهاى از بهشت و گرماى سوزانى از آتش را درک مىکند.
4. عالم برزخ مرتبط با دنیا است و بین این دو ارتباط تنگاتنگ برقرار است، به طورى که باید زندگى در برزخ را تتمه و ادامه زندگى دنیا دانست. در دلالت بر این مطلب چند دسته روایات وجود دارد:
دسته اول: روایاتى که دلالت بر دیدار مردگان با خانوادههاى خود دارند(ر.ک: فروع کافى، ج 3، ص 230).
دسته دوم: روایاتى که اشاره دارد به این که آثار و سنتهایى که مرده به جاى گذاشته، پاداش و جزاى آن بعد از مرگ در عالم برزخ به او مىرسد، مثل کتابى که نوشته و دیگران از آن استفاده مىکنند یا فرزند صالحى که برایش بعد از مرگ طلب آمرزش مىکند و مانند آن(ر.ک: مجموعهى ورّام، ج 2، ص 110 / بحار، ج 6، ص 293 و 294 / میزانالحکمه، ج 4، ص 566).
دسته سوم: روایاتى که سفارش به انجام کارهاى خیر به نیابت از میت مىکنند، مثل انجام حج و روزه و دادن صدقه که به نیابت از مرده انجام شود و خواندن فاتحه هنگام زیارت قبر او و مانند آن(ر.ک: بحار، ج 6، ص 294 / محاسن برقى، ص 72 / محجهالبیضاء، ج 7، ص 290 و 291).
5. در عالم برزخ پرده از جلوى چشم جان آدم برداشته مىشود واو حقایق را به روشنى مىنگرد. حضرت على(علیهم السلام مىفرماید: اگر شما مىدیدید آنچه را که مردگان مىبینند هر آینه وحشت کرده، ترس سراپاى وجود شما را فرا مىگرفت و سخن حق را اطاعت مىکردید. جهت بهرهمندى بیشتر رجوع کنید به کتابهاى زیر:
1. عالم برزخ در چند قدمى ما، محمد محمدى اشتهاردى، از ص 85 به بعد.
2. تفسیر موضوعى قرآن، ج 4(معاد در قرآن)، ص 221 تا 232، حضرت آیهاللّه جوادى آملى.
3. معاد از دیدگاه امام خمینى، ص 171 تا 181
4. حیات پس از مرگ، علامه طباطبایى، ترجمه آقایان سید مهدى نبوى و صادق لاریجانى آملى، از ص 31 تا 48.
[ad_2]
ارسال دیدگاه