معنا و اقسام شفاعت چیست؟
[ad_1]
«شفاعت» در لغت در معانى گوناگونى به کار رفته است؛ همچون: دعا براى مؤمنان، قاموس اللغه؛ به نقل از سید اسماعیل، طبرسى نورى، کفایه الموحدین، ج 4، ص 341. صلح میان دو نفر،همان. زوج،همان. زیاد کردن،همان. یارى کردن کسى که خواستار چیزى باشد وتقى الدین ابن تیمیه، السیاسه الشرعیه، ص 62. منضم شدن کسى به دیگرى براى یارى دادن و برآوردن خواستهها.راغب اصفهانى، مفردات الفاظ القرآن، ماده شفع.
«شفاعت» در محاورات عرفى، به این معنا است که شخص آبرومندى از بزرگى بخواهد که از کیفر و مجازات مجرمى در گذرد و یا بر پاداش خدمتگزارى بیفزاید.آموزش عقاید، ج 3، ص 167؛ سید محمود طالقانى، پرتوى از قرآن، ج 1، ص 149. در اصطلاح نیز براى «شفاعت» معانى گوناگونى گزارش شده است، همچون: ظهور هر تأثیر خیرى در آدم توسط شخص دیگر،آموزش عقاید، ج 3، ص 169.
وساطت در رسانیدن نفع و دفع ضرر نسبت به کسى که لایق و قابل این واسطهگرى باشدطیّب عبدالحسین، کلم الطیب، ص 808. و… . شفاعت کلّى به معناى «وساطت یک موجود میان خداوند متعال متعال و موجود دیگر است» و یا به بیان دیگر به معناى «وساطت یک مخلوق میان مخلوق دیگر است؛ چه در این دنیا و چه در قیامت چه در اصل وجود، چه در برگشت وجود».
با این تحلیل مىتوان گفت در حقیقت، شفاعت از مصادیق سببیّت است که میان سبب اول و مسبّب واسطه مىشود. از اینرو مىتوان «شفاعت» را به دو نوع کلى تقسیم کرد: 1. شفاعت تکوینى؛ 2. شفاعت تشریعى.
1. شفاعت تکوینى:
معنایى عام داشته و شامل تمام موجودات مىگردد؛ یعنى، همه مخلوقات واسطه رحمت خدا براى آدمها هستند. زمین، آسمان، کوه، دریا، باد، گل و گیاه، همه واسطه فیض و کمک کننده بشر براى رسیدن به مقصدش به حساب مىآیند.
در دیدگاهى کلىتر، مىتوان گفت: شفاعت تکوینى، وساطت علل و اسباب میان خداوند متعال و مسببات در تدبیر امور، تنظیم وجود و بقاى مسبّبات است.همان، ص 160. آیات 255 سوره «بقره» و آیه سوم سوره «یونس» به این نوع شفاعت اشاره دارد: «آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، از آن تو است، کیست آن کس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟» و «کار [ آفرینش] را تدبیر مىکند، شفاعت گرى جز پس از اذن او نیست».
زآنک بى حاجت خداوند متعال عزیز مىنبخشد هیچ کس را هیچ چیز
گر نبودى حاجت عالم زمین نآفریدى هیچ ربالعالمین
وین زمین مضطرب محتاج کو گر نبودى تا آفریدى پر شکوه
ور نبودى حاجت افلاک هم هفت گردن نآفریدى از عدم
آفتاب و ماه و این استارگان جز به حاجت کى پدید آمد عیان
مثنوى معنوى، دفتر دوم، ابیات 3274 – 3278.
2. شفاعت تشریعى:
هر واسطهاى که آدمى را به صراط مستقیم و شریعت حقى که خداوند متعال متعال براى هدایت آدمى تشریع کرده است، رهنمون گردد و در این رهیابى مددکارش باشد، در این شفاعت جاى خواهد گرفت.
«هدایت تشریعى» به یک نظر دو قسم است:
1 – شفاعت رهبرى
وقتى آدمى سبب هدایت یک آدم دیگر مىشود، رابطه رهبرى و پیروى در میان آنان با صورتى بالاتر و کاملتر و متناسب با احکام و سنن عالم «حشر» در رستاخیز جلوه مىکند و هدایت کننده به عنوان «پیشوا» و هدایت یافته به صورت «پیرو» ظاهر مىشود.
از این رو رسول خدا(ص) و امامان معصوم (علیهم السلام) به سوى بهشت و بهشتها و لقاى حضرت حق با اسماى رحمت، شفاعت مىکنند. گفتنى است به دلیل انشعابات گوناگون رهبرىهاى حق، در عالم قیامت هم تقسیمات متفاوتى خواهد بود و هر کس در راهى که پیروى کرد، قرار خواهد گرفت؛ پیامبر(ص) شفیع على بن ابىطالب(علیهم السلام) و هر امامى شفیع امام دیگر و هر آموزگارى شفیع شاگردان خویش و… . به همین جهت است که دانشمندان از دانشجویان خویش شفاعت مىکنند؛ گویا یک سلسله مرتبط و پر انشعابى به وجود مىآید که گروههاى کوچک به گروههاى بزرگتر مىپیوندند.در این باب نک: مرتضى مطهرى، عدل الهى، صص 268 – 272.
2 – شفاعت مغفرت
این نوع شفاعت به معناى وساطت در مغفرت است و از آنجا که غفران مفهوم اعمى از «بخشش» دارد، این قسم از شفاعت، هم به معناى وساطت در بخشش معصیتان، آلودگىها و ناپاکىها است و هم به معناى وساطت در از میان بردن دلبستگىها و وابستگىها. به بیان دیگر «شفاعتِ مغفرت»، هم معصیتان را محو مىسازد و هم فیوضات الهى را مددکار آدم در طى مدارج عالى مىکند.
این نوع شفاعت، ارتباط تنگاتنگى با مغفرت الهى دارد؛ چرا که مغفرت الهى مانند هر رحمت دیگر، نظام و قانون دارد. از این رو مغفرت پروردگار، نیز از طریق نفوس آدمهاى کامل و ارواح بزرگ پیامبران و اولیا، به معصیتکاران مىرسد و شامل حال آنان مىگردد. این اصل لازمه نظم دنیا است؛ بنابراین، وقتى فردى وجود مغفرت خدا را بپذیرد، مبانى محکم عقلى او را ناچار مىسازد که معتقد باشد جریان مغفرت، از مجراى یک عاقل کلى یا نفس کلى (بر عقل و نفسى که داراى مقام ولایت کلیه الهى است) نیز صورت مىپذیرد و این وسایل و مجراها، پیامبران، امامان و اولیاى الهىاند.همان، صص 275- 279.
[ad_2]