معنا و اقسام شفاعت چیست؟

[ad_1]

«شفاعت» در لغت در معانى گوناگونى به کار رفته است؛ همچون: دعا براى مؤمنان، قاموس اللغه؛ به نقل از سید اسماعیل، طبرسى نورى، کفایه الموحدین، ج 4، ص 341. صلح میان دو نفر،همان. زوج،همان. زیاد کردن،همان. یارى کردن کسى که خواستار چیزى باشد وتقى الدین ابن تیمیه، السیاسه الشرعیه، ص 62. منضم شدن کسى به دیگرى براى یارى دادن و برآوردن خواسته‏ها.راغب اصفهانى، مفردات الفاظ القرآن، ماده شفع.
«شفاعت» در محاورات عرفى، به این معنا است که شخص آبرومندى از بزرگى بخواهد که از کیفر و مجازات مجرمى در گذرد و یا بر پاداش خدمت‏گزارى بیفزاید.آموزش عقاید، ج 3، ص 167؛ سید محمود طالقانى، پرتوى از قرآن، ج 1، ص 149. در اصطلاح نیز براى «شفاعت» معانى گوناگونى گزارش شده است، همچون: ظهور هر تأثیر خیرى در آدم توسط شخص دیگر،آموزش عقاید، ج 3، ص 169.
وساطت در رسانیدن نفع و دفع ضرر نسبت به کسى که لایق و قابل این واسطه‏گرى باشدطیّب عبدالحسین، کلم الطیب، ص 808. و… . شفاعت کلّى به معناى «وساطت یک موجود میان خداوند متعال متعال و موجود دیگر است» و یا به بیان دیگر به معناى «وساطت یک مخلوق میان مخلوق دیگر است؛ چه در این دنیا و چه در قیامت چه در اصل وجود، چه در برگشت وجود».
با این تحلیل مى‏توان گفت در حقیقت، شفاعت از مصادیق سببیّت است که میان سبب اول و مسبّب واسطه مى‏شود. از این‏رو مى‏توان «شفاعت» را به دو نوع کلى تقسیم کرد: 1. شفاعت تکوینى؛ 2. شفاعت تشریعى.

1. شفاعت تکوینى:
معنایى عام داشته و شامل تمام موجودات مى‏گردد؛ یعنى، همه مخلوقات واسطه رحمت خدا براى آدم‏ها هستند. زمین، آسمان، کوه، دریا، باد، گل و گیاه، همه واسطه فیض و کمک کننده بشر براى رسیدن به مقصدش به حساب مى‏آیند.
در دیدگاهى کلى‏تر، مى‏توان گفت: شفاعت تکوینى، وساطت علل و اسباب میان خداوند متعال و مسببات در تدبیر امور، تنظیم وجود و بقاى مسبّبات است.همان، ص 160. آیات 255 سوره «بقره» و آیه سوم سوره «یونس» به این نوع شفاعت اشاره دارد: «آنچه در آسمان‏ها و آنچه در زمین است، از آن تو است، کیست آن کس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟» و «کار [ آفرینش‏] را تدبیر مى‏کند، شفاعت گرى جز پس از اذن او نیست».
زآنک بى حاجت خداوند متعال عزیز مى‏نبخشد هیچ کس را هیچ چیز
گر نبودى حاجت عالم زمین نآفریدى هیچ رب‏العالمین‏
وین زمین مضطرب محتاج کو گر نبودى تا آفریدى پر شکوه‏
ور نبودى حاجت افلاک هم هفت گردن نآفریدى از عدم‏
آفتاب و ماه و این استارگان جز به حاجت کى پدید آمد عیان‏
مثنوى معنوى، دفتر دوم، ابیات 3274 – 3278.

2. شفاعت تشریعى:
هر واسطه‏اى که آدمى را به صراط مستقیم و شریعت حقى که خداوند متعال متعال براى هدایت آدمى تشریع کرده است، رهنمون گردد و در این رهیابى مددکارش باشد، در این شفاعت جاى خواهد گرفت.
«هدایت تشریعى» به یک نظر دو قسم است:

1 – شفاعت رهبرى‏
وقتى آدمى سبب هدایت یک آدم دیگر مى‏شود، رابطه رهبرى و پیروى در میان آنان با صورتى بالاتر و کامل‏تر و متناسب با احکام و سنن عالم «حشر» در رستاخیز جلوه مى‏کند و هدایت کننده به عنوان «پیشوا» و هدایت یافته به صورت «پیرو» ظاهر مى‏شود.
از این رو رسول خدا(ص) و امامان معصوم (علیهم السلام) به سوى بهشت و بهشت‏ها و لقاى حضرت حق با اسماى رحمت، شفاعت مى‏کنند. گفتنى است به دلیل انشعابات گوناگون رهبرى‏هاى حق، در عالم قیامت هم تقسیمات متفاوتى خواهد بود و هر کس در راهى که پیروى کرد، قرار خواهد گرفت؛ پیامبر(ص) شفیع على بن ابى‏طالب(علیهم السلام) و هر امامى شفیع امام دیگر و هر آموزگارى شفیع شاگردان خویش و… . به همین جهت است که دانشمندان از دانشجویان خویش شفاعت مى‏کنند؛ گویا یک سلسله مرتبط و پر انشعابى به وجود مى‏آید که گروه‏هاى کوچک به گروه‏هاى بزرگ‏تر مى‏پیوندند.در این باب نک: مرتضى مطهرى، عدل الهى، صص 268 – 272.

2 – شفاعت مغفرت‏
این نوع شفاعت به معناى وساطت در مغفرت است و از آنجا که غفران مفهوم اعمى از «بخشش» دارد، این قسم از شفاعت، هم به معناى وساطت در بخشش معصیتان، آلودگى‏ها و ناپاکى‏ها است و هم به معناى وساطت در از میان بردن دلبستگى‏ها و وابستگى‏ها. به بیان دیگر «شفاعتِ مغفرت»، هم معصیتان را محو مى‏سازد و هم فیوضات الهى را مددکار آدم در طى مدارج عالى مى‏کند.
این نوع شفاعت، ارتباط تنگاتنگى با مغفرت الهى دارد؛ چرا که مغفرت الهى مانند هر رحمت دیگر، نظام و قانون دارد. از این رو مغفرت پروردگار، نیز از طریق نفوس آدم‏هاى کامل و ارواح بزرگ پیامبران و اولیا، به معصیت‏کاران مى‏رسد و شامل حال آنان مى‏گردد. این اصل لازمه نظم دنیا است؛ بنابراین، وقتى فردى وجود مغفرت خدا را بپذیرد، مبانى محکم عقلى او را ناچار مى‏سازد که معتقد باشد جریان مغفرت، از مجراى یک عاقل کلى یا نفس کلى (بر عقل و نفسى که داراى مقام ولایت کلیه الهى است) نیز صورت مى‏پذیرد و این وسایل و مجراها، پیامبران، امامان و اولیاى الهى‏اند.همان، صص 275- 279.
[ad_2]