حکم فحاشی و بکار بردن کلمات ناپسند و مذموم

فحش و ناسزا دارای مراتب مختلفی است که بعضی از آن ها از بعضی دیگر زشت تر است و به حسب عادات و عرف مردم و موارد با هم فرق می کند.

برای همین از نظر حکم شرعی، بعضی از فحش ها و ناسزاها حرام و برخی دیگر مکروه و مذموم شمرده شده است.

مانند: فحش و ناسزا به معصومین علیهم السلام، احکام قذف (تهمت زنا به زن پاکدامن) و … که قبلا ذکر کردیم

فحش از روی شوخی:

شوخی هایی هم که گاهی در آن الفاظ توهین ‏آمیز به کار می‏رود حرام است؛ ولی اگر توهین نباشد اما آن کلمات مودبانه نیست، گرچه حرام نیست ولی شایسته است که مسلمان مؤدب باشد و در زبان و اعمال خود از کلمات رکیک استفاده نکرده و مرتکب اعمال و رفتار ناپسند نشود.

توبه از فحش:

در توبه از فحش علاوه بر پشیمانی و تصمیم بر ترک، باید کسی را که به او فحش داده است راضی کند، ولی اگر راضی نشد یا دسترسی به او نداشت و یا مفسده‏ ای مترتب بر آن باشد، گرچه لازم نیست، ولی اگر نزد فرد یا افرادی به آن شخص فحش داده است، باید جبران آن اهانت را به وسیله تعریف نمودن او در میان مردم و به واسطه دعا و استغفار برای او بنماید.
قانون مجازات اسلامی در مورد فحش و ناسزا:

و البته گرچه نمی شود برای همه موارد تعیین مصداق کرد، ولی در قانون مجازات اسلامی هم داریم که:

هر شخصی که به واسطه گفتن هر کلامی که مخاطب ناخشنود شود، حتی اگر در مجلس حضور نداشته باشد، تعزیر می‌شود. مانند اینکه به کسی بگوید: فاسق، شراب‌خوار، در حالیکه ارتکاب فسق و شراب خواری اش پنهان است نه آشکار.

همچنین اگر به شخصی بگویند: سگ، حقیر، پست، کافر، مرتد، و هرکلمه ای که موجب اذیت مخاطب شود و گوینده معنای آن را بداند و مخاطب مستحق تحقیر نباشد و آن فعل را آشکارا انجام ندهد، موجب تعزیر است.

چند استفتاء از مراجع معظم تقلید:
سؤال: آیا فحّاشی و توهین به دیگران در صورت عادت اشکال دارد؟

جواب از آیت الله بهجت: حرام است. (1)
سؤال: فحاشی و ناسزا گویی نسبت به یکدیگر چه صورت دارد؟

مقام معظم رهبری: فحاشی جایز نیست.

آیت الله تبریزی : فحاشی و سَباب مؤمن حرام است.

آیت الله مکارم شیرازی: سخنان رکیک و فحاشی شایسته انسان مؤمن نیست و در بسیاری از موارد مصداق محرّمات است .

آیت الله فاضل لنکرانی: اخلاق اسلامی باید در تمام موارد رعایت شود .

آیت الله سیستانی: فحاشی و ناسزا گویی اگر به مؤمن باشد، جایز نیست. (2)
مسأله: آیت الله سیستانی: هِجاء مؤمن حرام است و مراد از آن بیان نواقص و معایب او و بدگویی و مذمّت اوست چه به صورت نثر باشد و چه به صورت شعر ذکر گردد و بدگویی و مذمت مطلق مردم غیر از مؤمن کار نیکویی نیست مگر زمانی‌که مصلحت عامه‌ای این امر را اقتضاء نماید و گاهی در این هنگام بدگویی و مذمت واجب می شود مانند بدگویی و مذمّت از فرد فاسق بدعتگزار تا مردم به بدعتش گرایش پیدا نکنند.

آیات عظام خویی، تبریزی، وحید خراسانی: هِجاء مؤمن و بدگویی و مذمّت از او حرام است ولی بدگویی و مذمّت از مخالف و همچنین فرد فاسق بدعتگزار جایز است تا مردم به بدعتش گرایش پیدا نکنند. (3)
شوخی از طریق فحّاشی

سؤال : آیا فحش دادن حرام است؟ اگر غرض از فحش دادن ، شوخی با مخاطب باشد چه حکمی دارد؟

آیت الله سیستانی: حرام است .

آیت الله بهجت : فحش دادن به اهل ایمان حرام است مگر در صورت مزاحمت با مصلحت لازمه راجحه بر مفسده سَبّ و شَتْم. (4)

– توضیح: یعنی برای دفع مفسده بزرگ تری متکلم مجبور شود به فرد مقابل فحش و ناسزا بگوید. فرض کنید کسی قصد حمله یا تجاوز به خانمی را داشته باشد و… مصادیق دیگر مانند آن.

مقام معظّم رهبری : فحش دادن حرام است .

آیت الله مکارم شیرازی : فحش دادن حرام است و از فحش دادن به صورت شوخی هم بپرهیزید .

آیت الله سید محمد شاهرودی: فحش دادن به مؤمن حرام است چه به شوخی باشد یا جدّی، ولی گاهی شوخی طوری است که معلوم می‌شود قصد فحش ندارد، در این صورت اگر هتک مؤمن نباشد ، اشکال ندارد. (5)
سؤال: آیا گفتن ناسزا بدون حضور مخاطبی که آن را بشنود گناه محسوب می شود ؟

آیات عظام خویی، تبریزی: بله گناه بر آن مترتّب می‌شود و این عمل حرام است. (6)
————————————-

1- استفتائات از محضر آیت الله بهجت ج 4 ص 564 س 6485
2- مسائل جدید ج1 ص 191 و192
3- منهاج الصالحین آیت الله سیستانی ص16م33
منهاج الصالحین آیت الله خویی ص9م30
منهاج الصالحین آیت الله تبریزی ص13 م30
منهاج الصالحین آیت الله وحید خراسانی ص15م30
4- جامع المسائل ج2 س 472
5- استفتاء خصوصی کتبی از مراجع عظام تقلید
6- سؤال : الْهِجاءُ الّذِی لَمْ یُسْمِعْ بِهِ الانسانُ غَیْرَ نَفْسِهِ هَلْ یَتَرَتّبُ عَلَیْهِ الاثْمُ؟ جواب: نَعَمْ یَتَرَتّبُ عَلَیْهِ الاثْمُ فانّهُ حَرامٌ (صراط النجاه ج2 مسائل متعلقه بحیاه الانسان المعاصر ص410س1361)

منبع: اسک دین