آیا ممکن است نشانه های ظهور امام زمان (عج) تغییر نماید لطفاً منابعی را جهت مطالعه پیشنهاد فرمایید؟

نشانه هایی که درباره ظهور به وسیله ی معصومین-ع- بیان شده، برخی از آن ها از نظر وقوع حتمی بوده و بعضی دیگر وجودشان غیرحتمی و مشروط به وجود شرایط خاصی می باشند. اگر آن شرایط تحقق یابد آن نشانه نیز پدیدار گشته و چنانچه شرایط وجودیش فراهم نشود، وجود نخواهند یافت. از این رو نشانه های ظهور حضرت صاحب الامربه نشانه های حتمی و غیرحتمی تقسیم شده است. امام صادق ـ علیه السلام ـ پنج نشانه حتمی برای قیام حضرت حجت بیان می کند که عبارتند از: قیام یمانی، شورش سفیانی، (مردی به نام عثمان بن عنبسه)، ندای آسمانی (فریادی از آسمان که ظهور حضرت را اعلان می نماید و هر ملتی به زبان خود آن را می شنود)،[1] فرو رفتن لشکری در بیداء (سرزمینی میان مکه و مدینه) و کشته شدن نفس زکیه (محمد بن الحسن).[2] که میان ظهور قائم آل محمد ـ علیه السلام ـ و کشته شدن نفس زکیه، پانزده شب فاصله می باشد.[3]
نشانه های غیر حتمی ظهور فراوان بوده و همانطور که گفته شد تحقق این نشانه ها منوط به وجود شرایط آن ها می باشد.[4]  برخی از  نشانه های غیرحتمی ظهور، خراب شدن دیوار مسجد کوفه، قحطی و گرسنگی شدید، و ظاهر شدن آتشی در مشرق زمین که تا سه یا هفت روز، میان زمین و آسمان افروخته است، می باشد.[5]
وجود نشانه های غیرحتمی ظهور، این سؤال را به ذهن می آورد که چرا وقتی اموری از نظر تحقق، غیرحتمی هستند، به عنوان نشانه قرار داده شده اند؟ پاسخ این پرسش منوط به شناخت مسئله بداء از نظر تشیع می باشد. بدا در لغت به معنای آشکار شدن چیزی پس از پنهان بودن آن است. چنانکه قرآن می فرماید: وَ بَدا لَهُمْ سَیِّئاتُ ما کَسَبُوا؛[6] و (زشتی) گناهانی که مرتکب شده اند برایشان روشن شد. این آشکاری پس از مخفی بودن، تنها درباره انسان که نسبت به امور آینده آگاهی ندارد، صدق می کند. ولی درباره خداوند هرگز چنین معنایی راه ندارد. امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: من زعم ان الله عزوجل یبدو له فی شیء لم یعلمه أمس فابرؤوا منه؛[7] (از کسی که گمان کند برای خداوند بزرگ، چیزی آشکار می شود که دیروز آن را نمی دانسته، دوری نمائید)
معنای درست بداء درباره خداوند این است که خدا هر چه را که بخواهد محو نموده و یا ثابت می دارد. یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ؛[8] (خداوند هرچه را بخواهد محو و یا ثابت نموده و ام الکتاب (لوح محفوظ) در نزد وی می باشد. با توجه به این معنا، برخلاف یهود که قائل بودند: یَدُ اللَّهِ مَغلُولَهٌ؛[9] (دست خدا بسته است) و هرگز نمی تواند تقدیر را تغییر دهد، شیعه قائل است قدرت مطلقه الهی بر هستی سایه افکنده، و هرگاه بخواهد می تواند تقدیری را تغییر دهد. و این تغییرو جایگزینی لطمه ای به علم مطلق الهی نمی زند. پس خداوند هر روز دارای شأنی است. کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ؛[10] و می تواندسرنوشت و تقدیر و پدیده ها را تغییر دهد. از اینرو نشانه هایی که برای ظهور از طرف ائمه بیان شده، برخی غیرحتمی و منوط به چگونگی عمل انسان است.
 از جمله اعمال مؤثر در قضای غیرحتمی الهی، دعا می باشد. چنانکه از پیامبر نقل شده: اکثر من الدعاء فان الدعاء یردّ القضاء؛[11] (زیاد دعا کن، زیرا دعا قضای الهی را باز می گرداند) به همین دلیل دعا می تواند مانع از رخ دادن نشانه های غیرحتمی شده و ظهور زودتر واقع شود. و این از کلام صاحب الامر است که فرموده: و اکثروا الدعاء بتعجیل الفرج[12] (و برای زود واقع شدن ظهور زیاد دعا کنید)
با توجه به آنچه که درباره بداء گفته شد، ضرورت بیان نشانه های احتمالی از جانب معصومین روشن می شود: انسان می داند که وجود چنین نشانه هایی، دست خداوند را در تغییر و محو آنها نبسته و قدرت مطلق الهی را در اجرای مشیت خود محدود نمی کند. چنین اعتقادی شوق انسان را به سوی اعمال خیری که می تواند تقدیر را تغییر و وی را زودتر به هدف نهائیش رساند، افزون و وی را بیش از پیش آماده ظهور عدالت گستر جهانی کند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. منتهی آلآمال، حاج شیخ عباس قمی، ج 2، فصل هفتم، انتشارات هجرت، چهارم، 1411 هـ .
2. الزام الناصب، حائری یزدی، ج 2، ص 112، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1404 هـ .
3. الملاحم و الفتن، ابن طاووس، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، پنجم، 1398 هـ .
4. منتخب الاثرفی الامام الثانی عشر، آیه الله صافی گلپایگانی، موسسه حضرت معصومه(س)، چاپ اول، 1419ه‍ ق، فصل ششم.

پی نوشت ها:
[1] . صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، مؤسسه النشر الاسلامی، 1405ه‍ ، ص 649، باب ماروی فی علامات خروج القائم، حدیث 8.
[2] . صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ص 649، باب ماروی فی علامات خروج القائم، حدیث یک.
[3] . همان، حدیث دو.
[4] . ر.ک: قمی، عباس، منتهی الامال، هجرت، چهارم، 1411 هـ ، ج 2، ص 878.
[5] . غیبت نعمانی، مکتبه الصدوق، ص 247، باب چهاردهم، حدیث 57 و 5 و 13.
[6] . زمر/48.
[7] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، دوم،1403 هـ ، ج4، ص92، باب سوم، البداء و النسخ، حدیث30.
[8] . رعد/39.
[9] . مائده/64
[10] . الرحمن/29.
[11] . نهج الفصاحه، ص 84، حدیث 446.
[12] . صدوق کمال الدین و تمام النعمه مؤسسه النشر الاسلامی، 1405 ه‍ ، ج 2، ص 485.