طبق آیات قرآنی و روایات اسلامی، امت مسلمان شیعه باید منتظر آخرین سفیر الهی باشد. آیا ظهور ولی خدا در اجتماعی غیر از این جامعه امروزی محقق می‎گردد و آیا ادامه همین دوران ما را به عصر ظهور نزدیک می‎سازد. اگر چنین است وظیفه زنان مسلمان در این عصر پرتلاطم چیست؟ انزوا، عدم تحصیل، عدم حضور اجتماعی، زن مرضی امام زمان (عج) چگونه باید باشند؟

پرسش فوق از دو قسمت مجزّا تشکیل شده که به صورت جداگانه به هر یک از آنها پاسخ داده می‌شود:
سؤال اول: آیا ظهور ولی خدا در اجتماعی غیر از این جامعه امروزی محقق می‎گردد و یا ادامه همین دوران ما را به عصر ظهور نزدیک می‎سازد؟
در جواب این سؤال باید گفت: تعیین وقت دقیق برای ظهور امکان ندارد و حتّی ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ وقت دقیقی برای ظهور تعیین نکرده‎اند و فرموده‎اند کسانی که وقت دقیق برای ظهور معین می‎کنند، دروغگو هستند.
«فضیل بن یسار از امام باقر ـ علیه السّلام ـ » نقل می‌کند که عرض کردم: برای این امر (ظهور قائم (عج) ) وقت مشخصی است. امام ـ علیه السّلام ـ سه بار فرمود: تعیین کنندگان وقت دروغگویند،[1] امّا باید توجّه داشت که عدم تعیین وقت دقیق به معنای نبود علائم ظهور، نیست چون از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ روایات متعددی درباره علائم ظهور نقل شده که به صورت کلّی زمان ظهور را به ما نشان می‎دهند و به دو دسته اصلی تقسیم می‎شوند.
الف- علائم عمومی ظهور
در برخی از روایات ائمه معصومین به علائم کلّی ظهور اشاره شده که عام بوده و حادثه یا شخص خاصی را در برنمی‎گیرد که در ذیل به یک نمونه اشاره می‌شود:
«قال الصادق ـ علیه السّلام ـ : القائم منّا منصورٌ‌ بالرعب الی ان قال قیل یاابن رسول الله متی یخرج قائمکم قال اذا تشبّه الرجال بالنساء و النساء بالرجال و اکتفی الرجال بالرجال و النساء بالنساء و رکب ذوات الفروج السروج و قبلت شهاده الزور و ردّت شهاده العدل و استخف الناس بالدماء و ارتکاب الزنی و اکل الربا والرشا و استیلاء الاشرار علی الابرار، الخبر.»[2] امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: «قائم (عج) از ما اهل‌بیت ـ علیهم السلام ـ است و با رعب یاری می‌شود راوی می‌گوید: به امام عرض شد: ای فرزند رسول خدا چه زمانی قائم ـ علیه السّلام ـ ظهور می‎کند؟ امام ـ علیه السّلام ـ فرمود: هرگاه مردان خود را شبیه به زنان و زنان خودرا شبیه مردان کنند. مردها به مردها و زن‎ها به زن‎ها اکتفاء کنند. زنان سوار بر زین‎ها شوند. شهادت دروغ و برخلاف واقع را بپذیرند. گواهی مردان عادل را رد کنند. قتل و خونریزی در میان مردم کوچک شمرده شود. مردم مرتکب زنا و گرفتن ربا و رشوه شوند و افراد شرور بر مردم خوب استیلاء یابند.[3]
ب- علائم خاص ظهور
برخی دیگر از روایات به حوادث مشخص و افراد مشخصی اشاره کرده‎اند که نزدیک به زمان ظهور اتفاق افتاده یا موجب ایجاد حادثه‎ای خواهند شد و ظهور امام زمان (عج) درست بعد از وقوع این علائم خاص، اتفاق خواهد افتاد. ما در ذیل به ذکر یک روایت که در آن به این علائم خاص اشاره شده اکتفا می‎کنیم.
«ابوبصیر می‌گوید: به امام صادق ـ علیه السّلام ـ گفتم: فدایت شوم خروج قائم ـ علیه السّلام ـ کی خواهد بود؟ حضرت فرمود: ای ابامحمد ما اهل‌بیت وقتی را تعیین نمی‎کنیم؛ زیرا حضرت محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرموده است: وقت تعیین کنندگان، دروغ می‎گویند. ای ابامحمد همانا که پیشاپیش این کار پنج نشانه هست نخستین آنها ندایی است در ماه رمضان و دوّم خروج سفیانی و سوّم خروج خراسانی، چهارم کشته شدن نفس زکیه، پنجم فر رفتن زمین در بیداء…»[4]
طبق روایاتی که علائم ظهور عام و خاص را ذکر کرده هرگاه این علائم واقع شوند، ظهور امام زمان (عج) نیز تحقق خواهد یافت و شاید بتوان ادعا کرد که در جامعه جهانی امروز بسیاری از علائم عام از قبیل، اکل ربا، اکل رشوه، استیلاء اشرار بر خوبان و… تحقق یافته و ان‎شاءالله بعد از تحقق علائم خاص، امام مهدی (عج) ظهورخواهند کرد. بنابراین امیدواریم که ادامه همین دوران عصر ظهور باشد.
سؤال دوّم: وظیفه زنان مسلمان در عصر پرتلاطم چیست، انزوا، عدم تحصیل عدم حضور اجتماعی و زن مرضی امام زمان (عج) چگونه باید باشد؟
در جواب این سؤال باید گفت که اوّلاً باید بدانیم که ما در زمانی زندگی می‎کنیم که اگر به احکام اسلامی عمل کنیم می‎توانیم به درجات بالای ایمان برسیم چنان که امام سجاد ـ علیه السّلام ـ در فضیلت عصر غیبت می‌فرماید: «اهل زمان غیبت امام مهدی (عج) که قائل به امامت امام مهدی ـ علیه السّلام ـ هستند و منتظر ظهور آن حضرت می‎باشند، بهترین اهل زمان‎ها هستند؛ چون که خداوند به آنها چنان عقل، فهم و معرفتی عطاء می‎کند که به وسیله آن زمان غیبت امام، هم چون زمان حضور می‌شود و خداوند آنان را مانند مجاهدینی قرار می‎دهد که در رکاب رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ با شمشیر می‎جنگیدند. آنان مخلصین واقعی و شیعیان راستین ما هستند که مردم را به دین خدا در نهان و آشکار، دعوت می‎کنند.»[5]
ثانیاً: ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ برای دوره غیبت وظایفی تعیین کرده‎اند و در این مورد بین مرد و زن هیچ فرقی وجود ندارد.
«شخصی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ پرسید: در دوره غیبت چه کنیم؟ امام ـ علیه السّلام ـ فرمود: «اذا کان ذالک فتمسکوا بالامر الاولی حتّی یتبیّن لکم الآخر.»[6] یعنی وقتی دوره غیبت شد به احکام اسلامی که از ما رسیده تمسک کنید تا هنگام ظهور فرا رسد.  و امام محمدباقر(ع) می فرماید: « تقوی داشته باشید و بار سنگین انتظار را به کمک ورع و پارسایی به منزل رسانید، و با کوشش بسیار در عبادت و اطاعت خدا…» [7] و امام صادق(ع) می فرماید: «هر کس خوش دارد در شمار اصحاب قائم باشد، باید چشم به راه باشد و پارسایی پیش گیرد و کردار با ورع داشته باشد»[8]
بنابراین، هرچند دوره غیبت دوره دوری امت از امام زمان‎شان است، ولی اگر به دستورات ائمه ـ علیهم السلام ـ که در مورد این دوره فرموده‎اند، عمل کنیم می‎توانیم به بالاترین درجات ایمان دست یابیم و همان گونه که می‎دانیم در احکام اسلامی هیچ گاه حکم به انزوا، عدم تحصیل و عدم دخالت در امور اجتماعی داده نشده است.
پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ در مورد تحصیل علم می‌فرماید: «طلب العلم فریضه علی کل مسلم و مسلمه فاطلبوه فی مظانّه …»[9] طلب علم بر هر مرد مسلمان و زن مسلمان واجب است آن را بیاموزید از مظانش و یاد بگیرید از اهلش.
بنابراین طلب علم واجب است ولی این نکته نیز لازم است که بدانیم پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: علم را از اهلش یاد بگیرید و وجوب طلب علم به معنی زیرپا گذاشتن سایر شعائر اسلامی نیست. به عنوان مثال هم چنان که سفارش اسلام به حفظ حجاب به معنی منع از تحصیل علم نیست، امر به تحصیل علم نیز به معنی کنار گذاشتن حجاب نیست.
همچنین زن می تواند اجتماعی باشد و به فعالیت اجتماعی بپردازد در عین حال به وظیفه شرعی و دینی خود و حفظ حرمت خویش عمل کند و تقوای الهی را پیشه کند در زمان پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ زنان در امور اجتماعی شرکت می‎کردند، ولی این شرکت مستلزم زیرپا گذاشتن احکام اسلامی نبود. و هم چنین در زمان ظهور امام زمان (عج) زنان نیز در میان سپاهیان امام زمان (عج) حضوری فعال خواهند داشت بدون این‌که از احکام اسلامی عدول کرده خود را شبیه مردان کنند!
مفضل بن عمر می‌گوید: امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: «همراه حضرت قائم (عج) سیزده زن هستند، عرض کردم آنان چه می‎کنند و چه نقشی خواهند داشت؟ امام ـ علیه السّلام ـ فرمود: زخمی ها را مداوا می‎کنند و از بیماران پرستاری می‎نمایند، هم چنان که همراه رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ بودند. گفتم: آن سیزده نفر را نام ببرید؟
فرمود: قنوا دختر رشید، ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه مادر عمار یاسر، زبیده، ام خالد احمسیه، ام سعید حنفیه، صیانه ماشطه، ام خالد جهنیه…»[10]
بنابراین می‎توان گفت زن مرضی و مورد رضایت امام زمان ـ علیه السّلام ـ همان زنی است که احکام اسلامی را رعایت کرده و از آنها تخطی نکند و از افراط و تفریط دوری کرده زنان مورد اشاره در حدیث بالا را الگوی خود قرار دهد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. پیوند معنوی با ساحت مهدوی (تکالیف الانام فی غیبه الامام)، صدر الاسلام، علی اکبر همدانی، بهار 1361، دفتر نشر کوکب.
2. چشم‎اندازی به حکومت مهدی (عج) ، نجم الدین طبسی، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، نوبت چاپ اول، زمستان 73.
3. جهان در آینده، یا علائم ظهور حضرت مهدی (عج) محمد حسن موسوی کاشانی.
4. نشانه‎های ظهور او، محمد خادمی شیرازی، چ اول 1371.
5. منتظر تا صبح فردا، فاطمه صالح مدرسه‎ای، چ اول، 1377، انتشارات مرکز فرهنگی شهید مدرس.

پی نوشت ها:
[1] . کافی، ج 1، ص 368، باب کراهیه التوقیت.
[2] . مستدرک الوسایل، 12، 335، اعلام الوری 463، امین الاسلام طبرسی، کشف الغمه، 3، 534 ابوالفتح اربلی و کمال الدین، 1، 330، شیخ صدوق.
[3] . رجوع شود، خادمی شیرازی، محمد، نشانه‎های ظهور او، چ اول، چ صدر، 1371.
[4] . موسوی کاشانی، محمد حسن، جهان در آینده یا علائم ظهور حضرت مهدی (عج)، چ مهر، چ اول، تابستان 1370، ص 28.
[5] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 52، ص 122.
[6] . همان مرجع، ج 52، ص 133.
[7] . همان، ص 140.
[8] . همان.
[9] . مجموعه و رام ج 2، ص 176، ابوالحسن و رام بن حمدان مالکی.
[10] . طبسی، نجم الدین، چشم‎اندازی حکومت مهدی (عج)، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، نوبت چاپ اول، زمستان 73، هم‎چنینی دلائل الامامیه، ص 259،  اثبات الهداه، ج 3، ص 75.