با توجّه به اینکه حضور انسان‌ها در زمان ظهور امام ـ علیه السّلام ـ قطعاً موقعیتی معنوی و ویژه می‌باشد، آیا عدم بهره‌مندی از حضور عینی و ملموس حجّت خدا در دوره کنونی برای ما انسان‌ها خدشه‌ای در عدل وارد نمی‌سازد و آیا در قبال این کمبود ترجیحی برای این نسل از انسان‌ها در نظر گرفته شده است؟

اولاً: غیبت امام زمان(عج) از ناحیه خداوند نیست تا به عدل او خدشه ای وارد کند بلکه علت غیبت خود مردم هستند که با رفتار ناپسند خود و عدم آمادگی، خودشان را از ظهور امام معصوم(ع)، محروم ساختته اند چنانکه خواجه نصیر الدین طوسی، از علمای شیعه این طور می‌گوید:«لیست غیبه المهدی ـ علیه السّلام ـ من الله سبحانه و لا منه ـ علیه السّلام ـ بل من المکلفین و الناس وهی من غلبه الخوف و عدم تمکین الناس من اطاعه الامام، فاذا زال سبب الغیبه وقع الظهور.»[1]
یعنی علت غیبت امام مهدی ـ علیه السّلام ـ نه از جانب خداوند سبحان است و نه از جانب خود امام زمان ـ علیه السّلام ـ، بلکه علت غیبت، متوجّه مکلفین و مردم است و آن، غالب بودن خوف بر امام و اینکه مردم، از امام اطاعت نکنند، می‌باشد، پس هنگامی‌که علت غیبت برطرف شود امام ظهور می‌کند.
امیر المؤمنین علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: واعلموا ان الارض لاتخلوا من حجه الله و لکن الله سیعمی خلقه منها بظلمهم وجورهم و إسرافهم علی أنفسهم.[2]
یعنی بدانید که زمین از حجّتی از طرف خداوند، خالی نیست ولی خداوند آن حجّت را از خلق خود پوشیده می‌دارد به سبب ظلم و جور مردم و اسراف ایشان بر خودشان.
تا اینجا روشن شد که  ظلم و ستم مردم بر یکدیگر و عدم تمکین از اطاعت امام، علت غیبت امام می‌باشد، و خدشه‌ای در عدل خداوند وارد نمی‌کند. ثانیاً: غیبت امام(ع) جنبه تأدیبی دارد زیرا نعمت‌های الهی، در صورتی که                                       مردم در قبال آنها، شاکر باشند و وظایف خود را انجام دهند، پایدار می‌ماند ولی در صورتی که نسبت به آنها ناسپاسی شود، آن نعمت‌ها پایدار نمی‌ماند. خداوند متعال می‌فرماید:«ذلک بان الله لم یک مغیّراً نعمهً أنعمها علی قومٍ حتی یغیّروا ما بأنفسهم و أن الله سمیع علیم.»[3]
«این (کیفر) بدان سبب است که خداوند، نعمتی را که به قومی ارزانی داشت، تغییر نمی‌دهد، مگر آنکه آنان آنچه را در دل دارند تغییر دهند و خدا شنوای داناست.»
امام رضا ـ علیه السّلام ـ فرمودند:« با نعمت‌ها خوش همسایگی کنید، زیرا که نعمت‌ها رمنده‌اند و اگر از مردمی برمند، دیگر به سوی آنان بازنمی‌گردند.»[4]
خداوند متعال، نعمت ولایت اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ را به مسلمانان عطا فرموده است، امّا عده کثیری، در برابر این نعمت بزرگ، ناسپاسی کردند و قدر آن را ندانستند، اهل بیت را یاری نکردند و این ناسپاسی، در عمل نکردن به وصیت پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ خود را نشان می‌دهد.
حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: خداوند برای شما در حسین بن علی ـ علیهما السّلام ـ فرج قرار داده بود و چون او را یاری نکردند (فرج) به تأخیر افتاد. حضرت مجتبی ـ علیه السّلام ـ فرمود: اگر من ناصر می‌داشتم، با معاویه صلح نمی‌کردم و همچنین ائمه دیگر هر کدام از نبودن ناصر، شکایت داشتند و کسانی که از تاریخ اگاهی اجمالی دارند، می‌دانند که در زمان امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ پراکندگی شیعه و ضعف و انکسارشان بیش از حد بوده و مخصوصاً امام هادی ـ علیه السّلام ـ و امام عسکری ـ علیه السّلام ـ در سامرا، در شدّت تقیه و تحت نظر بودند. پس با نبودن ناصر و حامی و خوف جان، هیچ راهی بهتر از غیبت نیست.[5]
اما ترجیحاتی که برای  نسلی که ازحضور امام زمان ـ علیه السّلام ـ در غیبت ان حضرت محروم اند:
الف: بازگشت به دنیا در زمان ظهور: امام صادق ـ علیه السّلام ـ  فرمودند: هر کس تا چهل صبح این دعا (دعای عهد) را بخواند از یاران قائم خواهد شد و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خداوند متعال او را زنده می‌کند تا در خدمتش جهاد نماید به شماره هر کلمه از این دعا، هزار حسنه برایش نوشته می‌شود و هزار سیئه از وی محو می‌گردد. [6]
ب: قرار گرفتن در درجه امیر المؤمنین علی ـ علیه السّلام ـ در قیامت: آن حضرت فرمود: قائم ما را غیبتی است که مدّتش طول می‌کشد، گویی شیعه را می‌بینم که در دوران غیبت بسان گوسفندی که دنبال چراگاه می‌گردد، دنبال چراگاهند، امّا آن را نمی‌یابند، توجه کنید که هر یک از آنان بر دین خود ثابت بماند و دلش بر اثر طول غیبت امامش، قساوت نگیرد، روز قیامت بامن در درجه‌ام خواهد بود.[7]
ج: گرامی‌ترین خلائق نزد رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ : امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: خوشا به حال کسی که قائم اهل بیتم را دریابد، در حالی که پیش از قیامش به او اقتدا کرده باشد. دوست او را دوست بدارد، و از دشمنش بیزاری جوید، و ولایت امامان هدایت کننده پیش از او را داشته باشد، آنها رفقای من و اهل دوستی و مودت من، و گرامی‌ترین افراد امتم بر من می‌باشند.[8]
د: افضل اهل هر زمان بودن: حضرت زین العابدین ـ علیه السّلام ـ به ابی خالد کابلی فرمود: غیبت ولی الله و دوازدهمین از اوصیای رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ طولانی خواهد شد. ای اباخالد! اهل زمان غیبت او، که قائل به امامت او و منتظر اویند، افضل اهل هر زمان هستند، برای اینکه خدای متعال آنقدر از عقل و معرفت به ایشان عطا فرموده که غیبت در نزد ایشان به منزله مجاهده است. خدا در آن زمان ایشان را به منزله مجاهده کننده با شمشیر در پیش روی پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ قرار داده، ایشان هستند مخلصین حقیقی و شیعه راستین و ایشانند دعوت کنندگان به سوی خدا در پنهان و آشکار.[9]
هـ : ثواب کشته شدن در راه خدا: امیرالمؤمنین علی ـ علیه السّلام ـ فرمود:« … و منتظر امر ما مانند کسی است که در خون خود در راه خدا غوطه‌ور شوند.»[10]
ی: نزدیک‌ترین حال بندگان خدا به سوی خداوند: حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ  فرمود: نزدیک‌ترین حال بندگان خدا به سوی خداوند عزّوجلّ و راضی‌ترین حال خداوند از ایشان وقتی است که حجّت خود را مفقود کند، پس نه ظاهر شود برای ایشان و نه عالم به مکان او باشند و با این وصف، ایشان می‌دانند، که حجّت خدا باطل نمی‌شود…»[11]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. عصر زندگی، محمّد حکیمی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چ4، 1380.
2. روزگار رهایی، کامل سلیمان، ترجمه علی اکبر مهدی‌پور.
3. تاریخ غیبت کبری، سیّد محمد صدر، ترجمه، دکتر سید حسن افتخارزاده.

پی نوشت ها:
[1] . خرازی، محسن، بدایه المعارف الالهیه، ج2، ص148.
[2] . ، همان، ج2، ص148.
[3] . انفال/53.
[4] . محمّدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ترجمه حمید رضا شیخی، دارالحدیث، چاپ1، 1377، ج13، ح6359.
[5] . منتظر، مهدی، ص 79 ـ 80، با تلخیص.
[6] . موسوی اصفهانی، سید محمّدتقی، مکیال المکارم، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی، چاپ نگین، 1381، ج1، ص 494.
[7] . همان، ص 562.
[8] . همان، ص 564.
[9] . خراسانی، جواد، مهدی منتظر، بنیاد پژوهش‌های علمی و فرهنگی نور الاصفیاء، چاپ1، 1379، ص 457.
[10] . همان، ص 457.
[11] . همان، ص 458.