اگر وظیفه‌ی امام حفظ شریعت از تحریف و نقصان است، الان امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ چگونه دین را از تحریف حفظ می‌کند مگر فقها اشتباه نمی‌کنند؟

حفاظت و صیانت امام از دین و شریعت به دو معناست:
1 حفظ شریعت و احکام وارده‌ در قرآن و سنّت به صورتی که برای انسان‌های بعد از عصر بعثت تا روز قیامت باقی بمانند.
2. تبیین و تفسیر قرآن و تشریح مقاصد آن و بیان احکام، پیش فرض این تقریر و تبیین این است که، تمامی احکام شریعت توسط پیامبر اکرم(ص) برای مسلمانان بیان نشده است. بلکه مقدار لازم در زمان حیات نبی اکرم، توسط خود حضرت به تدریج بیان شده، امّا باقی مانده‌ی آن احکام پس از عصر نبی اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ توسط ائمه(ع) برای مردم تبیین خواهد شد.[1]
وظیفه‌ی مهم صیانت از دین در عصر غیبت  به دو صورت انجام می‌گیرد:
1. ولایت باطنی از پس پرده‌ی غیبت (ولایت تکوینی)
ولایت حضرت حجّت ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ در زمان غیبت، همانند نفع رسانی خورشیدی است که در پشت ابر قرار دارد. این حقیقت در روایات متعددی بیان شده است. جابر بن عبدالله انصاری از پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ از بهره‌مندی شیعیان از قائم در زمان غیبت سؤال کرد که حضرت فرمود: آری سوگند به خداوندی که مرا به پیامبری برانگیخت، مردمان از او بهره‌مند می‌شوند و از نور ولایتش کسب نور می‌کنند، آن چنان که مردم از خورشید استفاده می‌کنند، اگر چه در پشت ابرها نهان باشد.[2]
حضور ظاهری در انجام ولایت باطنی ضروری نیست، چنانکه مولا علی ـ علیه السّلام ـ در کلامی به کمیل می‌فرمایند: … اللهم بَلی؛ لا تخلو الارضُ من قائم لله بِحُجَّهٍ، امّا ظاهراً مشهوراً، و امّا خائفاً مغموراً، لئلا تَبْطِلُ حُحَجَ الله و بینّاتُهُ … ؛ زمین هیچ گاه از حجّت الهی خالی نیست که برای خدا با برهان روشن قیام کند یا آشکار و شناخته شده و یا ترسان و پنهان تا حجّت خدا باطل نشود.[3]
2. اعمال ولایت و صیانت دین توسط نائبان، که این نائبان دو دسته اند، نواب خاص و نواب عام در زمان غیبت صغری که از سال 260 تا سال 329 هـ حدود 69 سال ادامه یافت، حضرت به واسطه‌ی نائبان خاصش با مردم ارتباط برقرار می‌کرد و تمام مسائل و مشکلات اعم از دینی و غیر دینی به حضرت عرضه می‌شد و پاسخ آن به مردم ابلاغ می گردید امّا بعد از این غیبت که به غیبت کبری منتهی شد، این ارتباط و اتصال توسط نائبان عام امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ که همان علماء و فقهای عدول هستند صورت می‌گیرد. چنانچه خود آن وجود مبارک در نامه‌ای چنین فرمودند: … وامّاالحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواه حدیثنا فانهم حجّتی علیکم و انا حجه الله علیهم …[4]
امّا در حوادث و پیشامد‌ها به راویان احادیث ما مراجعه کنید، همانا آنها حجّت من بر شما هستند و من حجّت خدا بر ایشان می‌باشم.
شیخ طبرسی حدیثی را به اسناد از امام هادی ـ علیه السّلام ـ در رابطه با نقش فقهاء و علماء چنین بیان می‌کند که حضرت فرمود: پس از غیبت قائم ما، گروهی از علماء مردم را به اعتقاد به امامت او (قائم) فرا می‌خوانند و با استفاده از حجّت‌های ربّانی، از دین دفاع می‌کنند تا مؤمنان ضعیف النفس را از وسوسه های شیطانی پیروان ابلیس و از فریبکاری‌های نواصب (دشمنان اهل بیت ) مصون دارند. اگر این علماء نباشند همه از دین خدا منحرف خواهند شد. همچنان که ناخدا، سکان کشتی را در دست دارد، علماء قلوب شیعیان را با صلابت در اختیار گرفته و از انحراف آنان جلوگیری می‌کنند. آن علماء در پیشگاه خداوند متعال مرتبه‌ای ممتاز دارند.[5]
البته این نائبان عام، دارای شرایطی هستند که در کلام خود صاحب الامر(عج) آن شرایط چنین بیان شده است: … فامّا من کان من الفقهاء صائنا لنفسه، حافظاً لدینه، مخالفاً علی هواه، مطیعاً لامر مولاه، فللعوام أن یقلدوه و ذلک لا یکون الا بعض فقهاء الشیعه لاکّلهم …[6]؛ در این سخن نورانی، حضرت شرایطی را برای فقهای مورد اعتماد خویش بیان فرمودند:
1. خویشتن دار (نفس خود را حفظ کند)
2. حافظ دین.
3. مخالف هوای نفس.
4. مطیع اوامر الهی. باشند.
نائبانی که دارای چنین شرایطی باشند در سنگر پاسبانی از شریعت و دین الهی، هیچ گاه کوتاهی نخواهند کرد.
اما با وجود اختلافی که فقهاء در آراء و انظارشان دارند،  چگونه مسئولیت صیانت و حراست دین از تحریف انجام می‌پذیرد؟ پاسخ این است که اولاً فقهاء در کلیات مسائل دینی و اصل دین و شریعت، هیچ اختلاف نظری بین فقهاء وجود ندارد و دیگر آنکه برای استنباط احکام دین از چهار منبع کتاب، سنّت، عقل و اجماع بهره گرفته می‌شود که بر اساس موازین و اصولی که درکتب اصول فقه تدوین شده این استنباط صورت می‌گیرد و اسنتباط احکام در خارج از این منابع و موازین و معیارهای اصولی مردود و غیر حجّت است.
بنابراین فقهاء با آن چارچوبه‌ای که معصومین(ع) برای استنباط احکام تعیین کردند، احکام دین را بدست آورده و استنباط می‌کنند که این شیوه نوعی حراست و حفاظت از دین و شریعت از تحریف و نقصان می‌باشد که فقط در شیعه این مهم با این دقت انجام می‌شود که اصطلاحاً اجتهاد نامیده می‌شود. و اختلاف فقهاء در بعضی جزئیات لطمه‌ای به اصل دین وارد نخواهد کرد و از طرفی هم شرایطی که امام برای نائبان عام خود بیان فرمودند، ویژگی‌های یک نگهبان شایسته برای دین مشخص شده و اینها هستند که با تلاش خود بنیان دین را در طول ازمنه به یاری خود حضرت ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ محفوظ می‌دارند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. امامت و رهبری، استاد مرتضی مطهری.
2. امامت، آیت الله دستغیب.
3. امامت، ج 1، سید محمد حسین حسینی تهرانی.

پی نوشت ها:
[1] . الحمصی الرازی، الشیخ سدید الدین، المنقذ من التقلید، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول، 1414، ، ج 2، ص 136.
[2] . مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، ج 52، ص 93، باب20.
[3] . نهج البلاغه، ترجمه‌ی مرحوم دشتی، ح 147.
[4] . طبرسی، الاحتجاج، ج 2، ص 282، نقل از معجم فقهی.
[5] . طبرسی، الاحتجاج، انتشارات اسوه، 1413، چاپ اول، ج2، ص 502.
[6] . طبرسی، الاحتجاج، ج 2، ص 264، نقل از معجم فقهی و همچنین وسائل الشیعه، ج 27، از مجموعه 30 جلدی، ص 131، نقل از معجم فقهی.