رابطه اخلاص و آشکار بودن کار خیر برای دیگران

اگر خبر دادن در اصل هدف و نیّت مؤثر باشد، یعنی انسان کاری را انجام دهد فقط به انگیزه این که آن را به رخ دیگری بکشاند و یا به او اعلام نماید من بودم که برای تو این کار را کردم، با اخلاص منافات دارد، چون با فرض نبود آن انگیزه، عمل انجام نمی‌گرفت. اما اگر هدف، کسب رضایت خدا باشد و خبر دادن به دیگری جنبه فرعی داشته و هدف اصلی نباشد، با قصد قربت منافات ندارد، هرچند ثواب عمل را کم می‌کند. امام باقر(ع) می‌فرماید: ” الْإِبْقَاءُ عَلَی الْعَمَلِ حَتَّی یَخْلُصَ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَل… ؛ نگه داشتن عمل از خود عمل سخت‌تر است… 1انسان برای خدا خالصاً انفاق می‌کند و این عمل به عنوان یک حسنه پنهانی برای او ثبت می‌شود، سپس در اثر بازگو کردن آن به عنوان عمل آشکار ثبت می‌گردد. در مرتبه دیگر که آن را بازگو می‌کند، به طور کلی از نامه عملش محو می‌شود و به عنوان ریا در نامه عمل او نوشته می‌شود”! برخی از مؤمنان در حضور حضرت علی(ع) از نماز و روزه و عبادات خود سخن می‌گفتند، حضرت فرمود:اما من شب و روز می‌خوابم و چنانچه در این میان وقت می‌داشتم، باز می‌خوابیدم” 2. سخن حضرت به صورت کنایه و به قصد نصیحت گفته شده که انسان مخلص نباید در مقام خودستایی برآید و عبادات و اعمال نیک خود را به رخ دیگران بکشاند، از این رو فرمود بهتر است عبادات مستحب در نهان انجام شود، زیرا مستحبات بیش‌تر از واجبات در معرض ریا قرار می‌گیرد.

1 . شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم‏السلام قم، 1409 هجری قمری، ج 1، ص 60.
2 . معانی الأخبار، ترجمه محمدی‏،عبد العلی محمدی شاهرودی‏،دار الکتب الاسلامیه‏، تهران‏،چاپ دوم‏،1377 ش‏، ج 2 ، ص 99